Vaka : tímarit um þjóðfélags- og menningarmál - 01.03.1939, Blaðsíða 10

V A K A 2. árg. . Jan.-marz 1939
Þeir fengu lán í Ameríku, sem
gerðu þeim mögulegt að standa
við skuldbindingar sínar, endur-
reisa iðnaðinn og veita nýjum
lífsmætti í allt athafnalíf lands-
ins. Atvinnuleysi minnkaði stór-
kostlega, ráðizt var í ýmsar verk-
legar framkvæmdir og fylgi naz-
ista og kommúnista var hverf-
andi lítið. En árið 1929 hófust
nýjar þrengingar. Gengi marks-
ins var ekki talið öruggt. Þrátt
fyrir hækkaða forvexti átti sér
stað gífurlegur fjárflótti úr bönk-
unum. Atvinnuvegirnir þörfnuð-
ust lánsfjár, atvinnuleysi óx og
skattar hækkuðu.
Við þessi skilyrði fóru kosning-
arnar 1930 fram. Báðir öfgaflokk-
arnir, einkum þó nazistar, unnu
stórkostlega á. Erfiðleikar þjóð-
arinnar höfðu skapað ofbeldis-
mönnunum nægilega góðan jarð-
veg til þess að kollvarpa rótlausu
lýðstjórnarskipulagi, sem reis á
legg við hin verstu skilyrði og
hafði aldrei fengið tækifæri til
að sýna mátt hins þrautreynda
lýðræðis meðal þroskaðra þjóða.
Áframhaldandi fjárhagsvandræði,
fjárflótti úr bönkunum og van-
traust erlendra fjármálamanna
á Þýzkalandi, ruddi svo úr vegi
síðustu hindrununum fyrir valda-
töku Adolf Hitlers. Vonleysi al-
mennings og baráttuaðferðir naz-
istanna færðu Hitler enn stór-
kostlegri sigur árið eftir, og í árs-
byrjun 1932 myndaði hann stjórn.
Þar með var þýzka lýðveldið liðið
undir lok og einveldi komið í
staðinn.
8
Hér að framan hefir verið stutt-
lega rakin saga þýzka lýðveldis-
ins. Hér á eftir skal enn geta
nokkurra staðreynda, sem ásamt
framansögðu taka af öll tvímæli
um, að örlög þýzka lýðveldisins
eru ekki ósigur fyrir lýðræðið eða
sönnun um ágæti einræðisins. Það
er búið að minna á skilyrðin, sem
lýðveldið hafði skapazt við. En
það hefir ekki verið minnzt á, að
það var langur vegur frá því, að
þjóðin væri einhuga um að taka
upp þetta stjórnarform. Töluverð-
ur hluti hennar vildi enga breyt-
ingu, og það fólk var ávallt á móti
lýðveldinu. Kommúnistar vildu
skipta um stjórnarform, en þeir
vildu ekki lýðræði, heldur rúss-
neska einvaldsfyrirkomulagið. Og
þeir voru ávallt í andstöðu við
lýðveldið. — Viss hluti borgara-
stéttarinnar hafði skapað og við-
haldið æfintýrasögn um hinn „ó-
sigrandi“ þýzka her, sem með
sviksamlegum brögðum hefði ver-
ið ginntur til að leggja niður
vopnin 1918. Og þegar nazistar
fara að láta verulega til sín taka,
verður einmitt þessi fullyrðing
sterkasta vopnið, í baráttu þeirra.
Hvert eitt mótlæti, sem þjóðirj
varð fyrir, var túlkað á þessa leið i
þingræðið, „nóvemberskipulagið“,
er orsök allra okkar vandræða.
Þýzki herinn beið ekki lægra hlut
í ófriðnum mikla, en þjóðin var
svikin í hendur óvina sinna, sem
sviptu hana öllum lífsmöguleik-
um með nauðungarsamningunum;
í Versölum. — Fylgi nazistannai
sýnir greinilega, hver áhrif þessií