Vaka : tímarit um þjóðfélags- og menningarmál - 01.03.1939, Blaðsíða 58

V AK A 2. árg. . Jan.-marz 1939
urlendi Evrópu án þess aö heyja
stríð.
Liebig á heiðurinn af að hafa
sigrast á jarðveginum. Næsta
skrefið var baráttan við veðrátt-
una. Þar hafa einnig stórir sigrar
unnizt, en hvernig?
Maður en nefndur Gregor Men-
del (1822—1884). Hann var þýzk-
ur munkur og síðan ábóti í
klaustri einu í Máhren (í Tékkíu).
í klausturgarðinum starfaði hann
í kyrrþey að arfgengisrannsókn-
um og kynbótum jurta. Af rann-
sóknum Mendels hefir vaxið upp
víðtæk og harla nytsöm fræði-
grein, erfðalögmálið. Með úrvali
og kynblöndun hefir tekizt að
framleiða nýjar tegundir, harð-
gerðar og bráðþroska, sem bjóða
veðráttunni birginn á nýjum
vaxtarsvæðum.
Svíar urðu fyrstir til að hefja
tilraunir (í Svalöv) með bráð-
þroska hveiti, sem þolir frostnæt-
ur. Næstir komu Ameríkumenn.
Þeir gerðu hrein töfrabrögð. M. a.
rækta þeir kaktusa án þyrna,
steinlausar sveskjur o. s. frv.
Rússneskur garðyrkjumaður (J.
V. Mitsjurin) hefir framleitt kál-
tegundir, jarðarber og epli, sem
ná þroska í Norður-Rússlandi,
þar sem slík ræktun var áður tal-
in útilokuð.
í Þýzkalandi hefir verið unnið
mjög að kynbótum og herðingu
nytjajurta. Til þess að fá jarð-
eplategund, sem þolir frost, var
fengin tegund, sem vex hátt til
fjalla í Suður-Ameríku og þrosk-
ast því snemma sumars í Þýzka-
56
landi. En hún er mjög smávaxin
og gefur litla uppskeru. Úr þessu
er bætt með því að kynblanda
henni við stórvaxnar þýzkar teg-
undir. Þannig er fengin harðgerð,
bráðþroska og væn jarðeplateg-
und. Jöfnum höndum er unnið að
því að framleiða jarðepli, sem eru
ónæm fyrir jarðeplasjúkdómum,
sem stundum hafa eyðilagt þriðj-
ung allrar uppskeru í Þýzkalandi.
Ásamt áburðar- og jarðvegs-
efnafræði Liebigs má heita, að
erfða- og kynbótafræði Mendels,
veiti ótakmarkaða möguleika til
þess að auka afrakstur jarðar-
innar.
Malthus og Mendel voru báðir
kirkjunnar menn. En í stað þess
að Malthus fordæmdi boðorðið:
„Verið frjósöm —“ hefir Mendel
gefið því byr í seglin: „Verið frjó-
söm — og faðir vor á himnum
mun gefa ykkur daglegt brauð —
en vissulega með því skilyrði, að
þið neytið þess í sveita ykkar and-
litis! “
Framleiðendur og neytendur.
Norðurálfan hefir í raun og
veru aldrei fengið sig sadda af
eigin kornframleiðslu. Á miðöld-
unum var íbúatalan miklu lægri
en nú, en jafnframt voru akur-
lendi minni og uppskeran rýr.
Hansakaupmenn fluttu hveiti frá
Póllandi og Eystrasaltslöndunum
til Þýzkalands, Englands og víðar.
Hið aðflutta korn var því nær
eingöngu hveiti. Flutningar voru
mjög dýrir og áhættusamir. Það
borgaði sig því varla að flytja