Vaka : tímarit um þjóðfélags- og menningarmál - 01.03.1939, Blaðsíða 57

2. árg. . Jan.-marz 1939 V AK A
fólki aS fjölga örar. Og brátt fór f
ýmsum að standa stuggur af.
„Fólkið er of margt,“ kvað enski
presturinn Malthus upp úr með,
um 1800. — Fólkinu fjölgaði, en
framleiðslan jókst hægum skref-
um. í bæjum og borgum var fullt
af lausingjalýð, sem enga af-
komuvon hafði í sveitunum. Þeir
settust um velgerðastofnanir,
rupluðu og stálu. í enskum fang-
elsum var beitt mikilli harð-
neskju. Annars hefði fjöldi af
lausingjum látið taka sig til fanga
fyrir einhverjar sakir.
Malthus þóttist sjá fram á, að
fólkinu myndi brátt fjölga svo, að
ekki yrði unnt að afla því viður-
væris. Hann hóf því baráttu til
þess að koma í veg fyrir þennan
voða. Boðorð hans voru: „Aðeins
tvö börn í hverju hjónabandi“
og „getir þú ekki séð börnum þín-
um farboða, þá eignastu engin“.
Boðskapur Malthusar vakti
hreina skelfingu hjá löggjöfum og
lærðum mönnum. Óttinn við of-
fjölgun kom fram í hinum fárán-
legustu tillögum til þess að hindra
mannfjölgun. í þýzku vísindariti
frá 1827 er ráðlagt að setja inn-
siglaðan umbúnað á alla drengi
frá 14 ára aldri þangað til þeir
giftu sig, en til þess átti að fá
leyfi yfirvaldanna. Þeir sem ekki
gætu fært sönnur á að þeir hefðu
efni á að framfleyta fjölskyldu,
áttu að dúsa með „innsiglið" alla
æfi.
Nú á dögum eru hrakspár
Malthusar að engu orðnar. Vís-
indin hafa komið í veg fyrir þær
með því að finna næga fram-
leiðslumöguleika og auðæfi í
skauti jarðarinnar.
Hér verður aðeins stuttlega
minnzt á tvo brautryðjendur, sem
áttu mestan þátt í því að hagnýta
vísindin fyrir jarðræktina.
Annar þeirra, Justus Liebig, var
fæddur 1803. Rannsóknir hans
beindust að næringarþörf jurta-
anna. Auk köfnunarefnis þurfa
þær kalí og fosfórsambönd. Upp
frá því var tekið að „gæða“ jörð-
ina eftir vísindalegum forskrift-
um. Athugað var, hvaða efni jarð-
vegurinn hefði í sér fólgin og
hvaða efni þyrfti í viðbót til þess
að fullnægja næringarþörf þeirra
nytjajurta, sem áttu að vaxa þar.
Árangurinn sést bezt af nokkr-
um tölum til samanburðar. Fyrir
50 árum var hveitiuppskera í
Þýzkalandi 13 vættir á hektara,
en í byrjun stríðsins %4. í Hol-
landi óx uppskeran á sama tíma-
bili úr 17 í 31 vætt. Uppskera af
rúgi tvöfaldaðist á sama tíma á
ha. í Þýzkalandi, Hollandi og
Belgíu .
Á þeirri öld, sem liðin er siðan
Malthus leið, hefir þróunin orðið
þveröfug við spádóma hans:
fólksfjölgunin hefir aukizt hægar
en framleiðslan. í Evrópu hefir
íbúatalan 2.5-faldast, en uppsker-
an ferfaldast. Þetta er vitanlega
ekki allt vegna betri ræktunar.
Nýtt land hefir einnig verið lagt
undir plóginn. En hinn tvöfald-
aða afrakstur má eingöngu þakka
Liebig, hinum mikla höfuðsmanni
vísindanna. Hann tvöfaldaði ak-
55