Vaka : tímarit um þjóðfélags- og menningarmál - 01.03.1939, Blaðsíða 30

V A K A 2. árg. . Jan.-marz 1939
árlega til að byggja hús yfir fólk-
ið í hinum stærri bæjum, þar sem
atvinnuskilyrðin hafa minnkað og
engar líkur eru til að aukinn
fólksfjöldi verði tij annars en
auka vandræði þeirra, sem fyrir
eru.
Til alls þessa liggja margar
samverkandi orsakir, en höfuð-
orsökin er það ósamræmi, sem
orðið hefir milli framleiðslu og
launakjara.
Að ráða bætur á ástandinu, er
örðugt verk, og verður ekki gert
með neinum smávægilegum ráð-
stöfunum. Það er þó víst, að eitt
af því, sem brýnust þörf er á að
taka til rækilegrar athugunar, er
með hverjum hætti líklegast er
að koma heilbrigðu jafnvægi á
viðskiptahag og fjármálalega vel-
ferð einstaklinga og stétta innan
þjóðfélagsins, þannig að líkur séu
til, að vinnuafl allra landsmanna
sé notað til að hagnýta auðlindir
landsins smáar sem stórar, og
eigi þurfi sí og æ að standa deilur
um, hve mikið þessi og hinn eigi
að bera úr býtum. Til þess að
unnt sé að komast eitthvað í ná-
munda við það takmark, er nauð-
synlegt að sjá um, að engin stétt
hafi þau sérréttindi, að hennar
hagur sé tryggður, þó að öllum
öðrum gangi illa. Það þarf að
hafa áhrif á hagsæld allra, ef
efnahagsstarfsemi þjóðarinnar
gengur'vel, og það verður líka að
ganga út yfir allar stéttir að ein-
hverju leyti, ef illa gengur.
Þetta má ekki gerast með ein-
hverri fáránlegri allsherjar sam-
28
ábyrgð, ekki með ríkisrekstri eða
þjóðnýtingu, sem verkar lamandi
á ábyrgðartilfinningu einstak-
linga og stétta, heldur verður
spilið að ganga eftir föstum regl-
um, þar sem vel unnið verk er
metið og vanrækslur og ábyrgðar-
leysi kemur fyrst og harðast niður
á þeim, sem um slíkt gerir sig
sekan.
Að koma því kerfi á, sem þessu
takmarki nær, er aðkallandi verk-
efni fyrir alla landsins beztu
menn, hvort sem þeir eru í þess-
um flokki eða hinum og hver á-
hrif sem það í bili kann að hafa
á þeirra persónulega hag. Það er
margþætt, flókið og vandasamt
mál, sem grípur inn í öll okkar
stjórnmál og allt okkar þjóðlíf
frá yztu ströndum til innstu
dala. Einn meginþáttur þess skal
hér mjög lauslega gerður að um-
talsefni.
Landaurareikningurinn gamli
var merkilegt fjármálakerfi.
Hann var byggður að öðrum
þræði á notagildi framleiðslu-
vörunnar, en að h'inu leyti á
verðgildi hennar á yfirstandandi
tíma. Með honum var ákveðið
fast hlutfall milli gildis allra
framleiðsluvara landsins og einn-
ig hins fullvaxna búpenings. Með
þeim hætti var skapaður verð-
mælir sem gilti í öllu viðskipta-
lífi innanlands. Einingin var ein
alin, er skiptist í reikningi í tvo
fiska. í eitt hundrað af landsvísu
þurfti 120 álnir og 240 fiska. Gjöld
til þess opinbera voru reiknuð í
álnum og gjöld fyrir verk opin-