Vaka : tímarit um þjóðfélags- og menningarmál - 01.03.1939, Blaðsíða 53

2. árg. . Jan.-marz 1939 V A K A
leyti frábrugðnir því flatbrauði,
sem norskir og sænskir bændur
eta nú á dögum.
Grikkir og Rómverjar þekktu
allar tegundir af brauðkorni. Með
Grikkjum var rúgurinn í litlum
metum, var talinn hálfgert ill-
gresi. Bygg var notað til muna, en
hveiti tífalt meira. Grikkir fengu
ekki nægilegt hveiti innanlands
og fluttu það inn frá Egyptalandi,
Sýrlandi og nýlendum sínum við
Svartahafið. Rómverjar höfðu
fyrst í stað nóg heimaræktað
hveiti, en síðar meir fluttu þeir
mikið að frá Asíu, Afríku, Spáni
og Sikiley. í Rómaborg var þegar
bakað sýrt brauð, en ger þekktist
ekki. Hið sýrða hveitibrauð var þó
einungis á borðum heldri stétt-
anna. Alþýða manna lifði einkum
á hafrasúpu og hirsgraut. Auk
þess á ólífum, mjólk, osti, og þegar
vel áraði, kjöti og víni. Grautur
og flatbrauð var aðalfæða róm-
verskra hermanna. Með þessa
vatnsblönduðu fæðu í maganum
lögðu þeir undir sig heiminn.
Á miðöldunum var rúgurinn,
byggið og hafrarnir aðalfæðan
hér í álfu, ásamt hirsi og bók-
hveiti. Hirsgrauturinn er nú fyrir
löngu úr sögunni.
Hveiti var einkum ræktað í
Suður-Evrópu, en þó var grautur
og flatbrauð einnig þar aðalfæð-
an. Um langt skeið var hveiti-
brauð sérstakt sælgæti alþýðu
hianna og jafnvel skoðað sem
^æknismeðal sjúku fólki. Franski
rithöfundurinn Rebelais segir frá
Því um 1500 1 „Æfintýri Gargan-
tua“, að bændur vildu kaupa
hveitibrauð hjá bakaranum en
var neitað. Þá segir einn bóndinn.
„Lítt ferst þér sem góðum granna.
Þú færð hveitið okkar og getur
bakað úr því, hvað þú vilt handa
þér og þínum“. — Bakarinn svar-
aði háðslega: „Það er nú aldrei
völlur á þér! Þú hlýtur að hafa
etið of mikið af hirsi.“ Jafnvel
bændurnir sem ræktuðu hveitið
urðu að eta hirs.
Sýrt hveitibrauð hafði lengi
verið notað áður en menn komust
upp á að blanda geri í deigið til
þess að láta það „hefja sig“. Þetta
varð um sama leyti og ölbruggun
varð alsiða í Norðurálfu og bak-
ararnir gátu hæglega fengið ger.
Hið sýrða „klessubrauð", sem
mannkynið hafði svo lengi nærzt
af, hvarf úr sögunni, en réttnefnt
brauð kom í þess stað. En þessar
umbætur gerðust ekki með skjót-
um hætti. Árið 1666 leitaði
franska stjórnin álits læknadeild-
ar háskólans um það, hvort rétt
væri að nota ger í brauðið og fékk
það svar, að ger væri skaðlegt,
þar sem það væri myndað við
rotnun á korni í vatni.
í rás tímans hafa ýmsar brauð-
venjur fest rætur. f Evrópu, vest-
an Rínar, er eingöngu etið hveiti-
brauð. Austan við Rín eru siðir
blandaðir, en úr því að kemur
austur fyrir Saxelfi, er því nær
eingöngu etið rúgbrauð. Og þann-
ig er það allt austur að Kyrrahafi.
Austan Weichsel er mikið etið
af graut með hinu „dökkleita“
brauði. í Kákasus kemur flat-
51