Vaka : tímarit um þjóðfélags- og menningarmál - 01.03.1939, Síða 21

2. árg. . Jan.-marz 1939 V A K A
Spyrji maður Norðmann eða
Dana að þvi, hvort her þeirra sé
ekki gjörsamlega þýðingarlaus og
fé því og vinnu á glæ kastað, sem
látið er hernum í té, fást nær
undantekningarlaust sömu svör-
in. Þau eru þessi: Hvort sem við
getum veitt stóru herveldi viðnám
í hernaði eða ekki, þá viljum við
ekki undir neinum kringumstæð-
um vera án einhvers herafla eða
herskyldu.
Sumarið 1934 var ég um mán-
aðartíma við landmælingar
skammt fyrir utan Kaupmanna-
höfn. Nokkur hluti danska land-
hersins var þá þar á sömu slóðum
við æfingar. Veðrið var indælt,
sólskin og hiti 25—30° C. í skugg-
anum, þegar heitast var á dag-
inn. Hermennirnir voru í þykkum
ullarfötum, þungum leðurstíg-
vélum og báru byssu, matarpoka,
drykkjarvatnsflösku og nokkra
tugi kg. af blýi. Þeir voru látnir
„gera áhlaup“, kasta sér flötum
og hlaupa eins og fætur toguðu
þess á milli. Svitinn rann og bog-
aði af þeim og ekki varð annað
séð en að þeir kepptust við af lífi
og sál. Þeir hlýddu skipunum
liðsforingjans eins og gangviss
vél og hreyfingar þeirra voru
allar snöggar og ákveðnar. í
fyrstu átti ég mjög erfitt með að
átta mig á tilgangi þessa skrípa-
leiks, sem mér óneitanlega fannst
vera. Dag einn í kaffihléi náði ég
tali af einum liðsforingjanna í tíu
naínútur. Ég spurði hann spjör-
unum úr um herinn. Hann gaf
greið svör og sagði við mig að
síðustu: „Ef danski herinn væri
leystur upp, yrðu Danir kjark-
lausari og rótlausari heldur en
þeir eru nú og við gætum bætt
nokkrum þúsundum við atvinnu-
leysingjahópinn í Kaupmanna-
höfn. Ég þekki hundruð ungra
manna, bæði úr sveit og frá bæ,
sem ekki hafa unnið verulegt
dagsverk fyrr en eftir að hafa
verið sex, níu eða ellefu mánuði
undir ströngum heraga.“
Ég hefi rætt þetta við marga
Dani og Norðmenn, og yfirleitt
orðið var sömu skoðana sem
þessara.
II.
Á Alþingi 1903 kom fram tillaga
um þegnskylduvinnu frá Her-
manni heitnum Jónassyni. Næstu
ár á eftir urðu allmiklar umræður
um þetta mál, og með köflum
heitar. Málið fékk misjafna
dóma, var hártogað og út úr því
snúið af mörgum. Menn skiptust
í flokka, en hvorki varð úr laga-
samþykktum né framkvæmdum,
að öðru leyti en því, að ung-
mennafélögin notuðu sér oft
þessa hugsjón, er þau hrundu
einni eða annarri framkvæmd af
stað, t. d. við húsabyggingar sín-
ar, skógrækt o. fl. Síðan dofnaði
yfir ungmennafélögunum að
meira og minna leyti, aðallega
síðan 1918, hefir varla verið á
þegnskylduvinnuna minnzt. E. t.
v. hefir Hermann heitinn Jónas-
son verið 40—50 árum á undan
samtíö sinni.
Æsku íslands í dag er stundum
19