Tímarit lögfræðinga - 01.04.2017, Side 20

18
(umferðarréttur við Laugaveg II) þar sem eignarnám umferðarréttar var
eingöngu í þágu tiltekinnar fasteignar í einkaeigu. Þá má sem dæmi
nefna að ekkert stendur í vegi eignarnámi á grundvelli skipulagslaga
til að unnt sé að byggja íbúðarhúsnæði í samræmi við samþykkt
deiliskipulags, enda þótt einkaaðili annist framkvæmdir, eignist fast-
eignirnar og geti selt þær á markaði.30 Við þær aðstæður yrði almennt
litið svo á að eignarnám þjóni þeim samfélagslegu hagsmunum að
tryggja framkvæmd skipulags á svæðinu, enda þótt einkaaðilar njóti
jafn framt hags af eignarnáminu.31 Á eignarnám í þágu einkaaðila reyndi
jafn framt í fyrrgreindum dómi Hæstaréttar frá 5. nóvember 2015 í máli
nr. 173/2015 (Hestamannafélagið Funi) þar sem fyrirhugaður reiðstígur
átti að vera í þágu einkaaðila en hvorki ríkisins né sveitarfélags.32 Þá
þarf skilyrðið um að viðkomandi framkvæmd þjóni samfélagslegum
hags munum að sjálfsögðu ætíð að vera uppfyllt í samræmi við kröfu
1. mgr. 72. gr. stjórnarskrárinnar um almenningsþörf.
Enn fremur má finna lagaheimildir þar sem ráðgert er beinlínis að
eignar nám sé framkvæmt í þágu tiltekinna fyrirtækja. Hér má sem dæmi
nefna 27. gr. laga nr. 13/2001 um leit, rannsóknir og vinnslu kolvetnis
þar sem ráðherra er veitt heimild til að taka eignarnámi fasteignir
til að starfsemi geti farið fram samkvæmt lögunum, en sú starfsemi
er almennt rekin af einkaaðilum. Þá má nefna 70. gr. fjarskiptalaga
nr. 81/2003 þar sem ráðherra getur að nánar tilteknum skilyrðum
upp fylltum beitt eignarnámi vegna þarfar fjarskiptafyrirtækis til
að tryggja sér land, lóð eða aðra eign í sambandi við lagningu eða
rekstur almennra fjarskiptavirkja. Enn eitt dæmi þessa er að finna í
23. gr. raforkulaga nr. 65/2003 þar sem gert er ráð fyrir því að ráðherra
taki ákvörðun um eignarnám en afhendi því fyrirtæki sem hyggst
framkvæma á grundvelli laganna þau verðmæti sem tekin eru eignar-
námi. Nánar tiltekið er 1. mgr. 23. gr. svohljóðandi:
30 Sjá til hliðsjónar úr danskri framkvæmd MAD 2004.406, sbr. umfjöllun Hanne Mølbeck
og Jens Flensborg: Ekspropriation i praksis, bls. 51-53.
31 Í ákvörðunum dönsku nefndarinnar natur- og miljöklagenavnet hefur verið fjallað um
þetta með afgerandi hætti. Sjá t.d. MAD 2004.406 þar sem sagði: „Ekspropriationsadgangen
er hverken efter grundloven eller efter planloven begrænset til offentlige formål, og den
omstændighed, at ekspropriation kun kan ske, når almenvellet kræver det, udelukker
ikke, at der kan eksproprieres til fordel for private, når der herigennem varetages en almen
samfundsinteresse.“
32 Sambærileg sjónarmið hafa verið talin gilda að dönskum rétti, sbr. t.d. Hanne Mølbeck
og Jens Flensborg: Ekspropriation i praksis, bls. 52.