Tímarit lögfræðinga - 01.04.2017, Page 36

34
hafnarsjóðs Hornafjarðar í júní 1999. Eftir það fjallaði hafnarstjórn
Hornafjarðar um málið og tók ákvörðun um eignarnámið og staðfesti
bæjarstjórn þá ákvörðun í september 1999. Í dómi Hæstaréttar var því
slegið föstu að sveitarstjórn hefði verið réttur aðili til að taka ákvörðun
um eignarnám samkvæmt þágildandi 16. gr. hafnalaga. Um þetta
sagði nánar tiltekið:
„Er ljóst að vald til að taka ákvörðun af þeim toga, sem hér um ræðir, gat ekki
verið í höndum annars en sveitarstjórnarinnar sjálfrar, sem fer með æðsta
vald um fjárhagsleg málefni sveitarfélagsins, auk þess sem slík ákvörðun er
einatt verulega íþyngjandi fyrir þann, sem hún beinist gegn.“
Þar sem ákvörðun um eignarnám hafði verið tekin af röngu stjórnvaldi
var krafa sveitarfélagsins um umráð jarðefna í námunni ekki talin
styðjast við gilda ákvörðun. Var því staðfest niðurstaða héraðsdóms
um að hafna kröfu sveitarfélagsins um að fá umráðin með aðför.
Sé ákvörðun um eignarnám ekki tekin af réttu stjórnvaldi er um
að ræða valdþurrð þannig að stjórnvald hefur tekið afstöðu til máls
sem fellur ekki undir valdsvið þess. Ákvörðun sem haldin er þessum
annmarka telst ógild frá upphafi.63
Það skal svo áréttað að eignarnámsþoli nýtur málskots réttar til
æðra stjórn valds sé slíkum rétti fyrir að fara. Augljóst má vera að í
mörgum til vikum er því ekki svo farið taki ráðherra eignarnáms-
ákvörðun í önd verðu. Sem dæmi um slíkan málskotsrétt má hins
vegar nefna þann möguleika að skjóta ákvörðun um eignarnám sem
tekin hefur verið af Vegagerðinni til ráðherra, sbr. VII. kafla og 57.
gr. vegalaga. Óháð möguleikum á málskoti á stjórnsýslustigi verður
ákvörðunin að sjálf sögðu borin undir dómstóla eftir almennum reglum.
b) Ákvörðun tekin af hæfu stjórnvaldi
Ákvörðun um eignarnám verður að sjálfsögðu að vera tekin af hæfu
stjórnvaldi, enda er hún ella ekki gild.64 Að sjónarmiðum í þessa veru
hefur að nokkru verið vikið hér að framan. Um hæfiskröfur er að öðru
63 Páll Hreinsson: Stjórnsýsluréttur – Málsmeðferð. Reykjavík 2013, bls. 244-246.
64 Á röksemdir um vanhæfi þess sem tók ákvörðun um eignarnám reyndi meðal
annars í dómi Hæstaréttar frá 18. maí 2006 í máli nr. 511/2005 (Gullver). Byggt var á því að
samgöngu ráðherra og starfsmenn í samgönguráðuneytinu hefðu verið vanhæfir til þess að
fjalla um beiðni Landssímans um eignarnám þar sem samgönguráðherra væri yfirmaður
og forráðamaður fyrir hlut ríkisins í félaginu. Ekki var fallist á þetta með vísan til þess
að Landssíminn væri hlutafélag með sjálfstæða stjórn og að öðru leyti ekki fyrir hendi
aðstæður sem leiddu til vanhæfis að lögum.