Tímarit lögfræðinga - 01.04.2017, Qupperneq 40

38
Úr eignarnámsframkvæmd má sjá a.m.k. tvö skýr dæmi þess að
brot á andmælarétti hafi valdið ógildi eignarnámsákvörðunar. Er
raunar athyglisvert að yfir þrír áratugir líða milli þessara tveggja
dóma sem mögulega er til marks um það að stjórnvöld hugi jafnan að
andmælarétti við eignarnámsákvarðanir sínar. Fyrra tilvikið er Hrd.
1980, bls. 1763 (Lagarfell í Fellahreppi) en með þeim dómi var eignarnám
og ákvörðun matsnefndar eignarnámsbóta ógilt þar sem andmælaréttur
var brotinn við eignarnámsákvörðunina. Síðara tilvikið er fyrrgreindur
dómur Hæstaréttar frá 6. desember 2012 í máli nr. 329/2012 (Útlaginn). Málið
varðaði eignarnámsákvörðun sveitarfélagsins Hrunamannahrepps
frá 5. nóvember 2008 þar sem land var tekið eignarnámi að fenginni
umsögn Skipulagsstofnunar. Var ákvörðunin tilkynnt eignarnámsþola
með bréfi næsta dag. Í kjölfar ábendingar til Skipulagsstofnunar um
að umsögn hennar hefði verið byggð á ófullkomnum gögnum dró
hún hana til baka. Veitti stofnunin síðan nýja umsögn þar sem fallist
var á eignarnám á hluta þess lands sem um ræddi. Tók sveitarfélagið
aftur ákvörðun um eignarnám 7. janúar 2009 á grundvelli hinnar nýju
umsagnar og var ákvörðunin tilkynnt eignarnámsþola með bréfi 2.
mars sama ár. Eignarnámsþoli byggði meðal annars á því að honum
hefði ekki verið gefinn kostur á að tjá sig um málið áður en ný ákvörðun
um eignarnám var tekin. Um þetta segir svo í forsendum héraðsdóms
sem Hæstiréttur staðfesti:
„Þó vegur þyngst að stefnanda var ekki gefinn kostur á að tjá sig um málið
áður en það var til lykta leitt á hreppsnefndarfundi þann 7. janúar 2009 á
grundvelli nýrra gagna og upplýsinga, sem gögn málsins benda til að hefðu
haft verulega þýðingu fyrir stefnanda. Var þannig brotinn á stefnanda
andmælaréttur samkvæmt 13. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.“
Tengsl andmælaréttar og rannsóknarreglunnar eru augljós. Af dóma-
framkvæmd Hæstaréttar í málum sem varða eignarnám má enda
glögglega sjá að nýting eignarnámsþola á andmælarétti sínum, svo
sem með athugasemdum og framlagningu gagna, kallar á enn ríkari
rannsóknarskyldu stjórnvaldsins, sbr. til hliðsjónar fyrrgreinda dóma
Hæstaréttar frá 11. febrúar 2016 í máli nr. 411/2015 (Varnargarður við
Þórólfsfell) og 12. maí 2016 í málum nr. 511/2015 o.fl. (Suðurnesjalína 2).
Í dómi Hæstaréttar frá 15. júní 2017 í máli nr. 193/2017 (Kröflulína 4 og
5) var borið við broti á andmælarétti til stuðnings kröfu um ógildingu
eignarnámsákvörðunar. Sá athyglisverði flötur var uppi í málinu
að eftir að eignarnámsbeiðni kom til meðferðar ráðuneytisins hafði
það frumkvæði að því að kalla eftir frekari sérfræðilegum gögnum.