Tímarit lögfræðinga - 01.04.2017, Page 88

86
Norðmenn litu til Svíþjóðar er þeir undirbjuggu ákvæði um ofbeldi í
nánum samböndum og reynslu Svía af beitingu þess. Sænska ákvæðið,
sem er frábrugðið hinu norska að uppbyggingu og efni, hefur að
markmiði að undirstrika alvarleika þess þegar líkamlegu ofbeldi
eða annars konar ofríki er beint gegn nákomnum. Ákvæði 4. gr.a
geymir ekki sjálfstæða efnislýsingu heldur vísar til almennra ákvæða
hegningarlaganna um líkamsmeiðingar (3. kafli), brot gegn frjálsræði
(4. kafli), kynferðisbrot (6. kafli) og eignaspjöll (12. kafli) auk brota
gegn lögum um nálgunarbann. Til þess að háttsemi falli undir ákvæði
4. gr.a er gerð sú krafa að háttsemi sé liður í endurteknum brotum
gegn friðhelgi þolandans og til þess fallin að skaða alvarlega sjálfs-
mynd hans. Refsiábyrgð byggist þannig að verulegu leyti á sálrænum
afleiðingum verknaðar.
Ákvæðið er tvískipt. Í 1. mgr. eru talin upp friðhelgisbrot gagnvart
þeim sem eru nánir geranda (s. grov fridskränkning) en í 2. mgr. eru
brot manns gegn núverandi eða fyrrverandi eiginkonu sinni eða
sambúðarkonu sérstaklega dregin fram (s. grov kvinnofridskränkning).
Með þessari sérgreiningu fordæmir löggjafinn á skýran hátt kynbundið
ofbeldi.
7. SÉRÁKVÆÐI UM OFBELDI Í NÁNUM SAMBÖNDUM
7.1 Forsendur
Lög nr. 23/2016 um breytingu á almennum hegningarlögum nr. 19/1940,
sem getið er í inngangi, telja sjö greinar.41 Fyrstu fimm varða breytingar
á hegningarlögunum, sjötta geymir hefðbundið gildistökuákvæði og
41 Hér má geta þess sex þingmenn þingmenn, þvert á flokkaskipan, stóðu saman að
frumvarpi, sem ætlað var að draga úr tíðni heimilisofbeldis, vernda þolendur og taka á
vanda gerenda, sbr. þskj. 778, 470. mál, 144. löggjafarþing (2014–2015). Frumvarpið geymdi
annars vegar breytingar á málshöfðunarreglum í tilefni af broti gegn nálgunarbanni og hins
vegar nýtt refsiákvæði um heimilisofbeldi í anda sænsku hegningarlaganna. Frumvarpið
var lagt fram í desember 2014 og við meðferð þess í allsherjar- og menntamálanefnd bárust
þær upplýsingar að innanríkisráðherra hefði þegar falið refsiréttarnefnd að vinna breytingar
á almennum hegningarlögum, þar sem heimilisofbeldi yrði skilgreint sem sérstakt brot og
að sú vinna væri á lokastigum. Í þessu ljósi lagði nefndin til að sú grein frumvarpsins, er
geymdi nýtt ákvæði um heimilisofbeldi, félli brott. Frumvarpið var samþykkt með þeirri
breytingu, sbr. lög nr. 44/2015. Í áliti allsherjar- og menntamálanefndar kemur fram að
nefndin fagni því að refsiréttarnefnd skuli hafa verið falið að vinna að sérrefsiákvæði, þar
sem heimilisofbeldi er skilgreint sem sérstakt brot og um leið áréttar nefndin mikilvægi þess
að slíkt frumvarp verði lagt fram á haustþingi, sbr. þskj. 1457, 470. mál, 144. löggjafarþing
(2014–2015).