Tímarit lögfræðinga - 01.04.2017, Blaðsíða 95

93
8.2 Táknrænt gildi
Í greinargerð kemur fram að með setningu sérstaks ákvæðis um ofbeldi
í nánum samböndum í hegningarlög felist táknræn viður kenning
löggjafans á sérstöðu slíkra brota, sem og þess að heimilis ofbeldi sé
ekki einkamál fjölskyldna, heldur varði samfélagið allt og sé vandamál
sem sporna beri við með öllum tiltækum ráðum. Mikilvægt sé að þessi
samfélagslega afstaða endurspeglist í löggjöf og þau skilaboð send
að um sé að ræða háttsemi sem ekki líðist í lýðræðislegu þjóðfélagi.55
Með þessari yfirlýstu refsipólitísku afstöðu hefur löggjafarvaldið
lagt sín lóð á vogarskálarnar til að leysa þennan viðkvæma málaflokk
úr viðjum þöggunar og sýnt vilja í verki til að nálgast vandann í þeim
tilgangi að vinna gegn ofbeldi í nánum samböndum og skaðsemi þess. Í
þessu sambandi má rifja upp þær úrtöluraddir sem heyrðust er Noregur
undir bjó lögfestingu sams konar ákvæðis. Bent var á að reynsla annarra
ríkja hefði sýnt að sönnunarfærsla í þessum málum væri erfið. Þeirri
gagn rýni var mætt með þeirri röksemd að sönnunarvandkvæði ein
og sér gætu ekki réttlætt að látið yrði hjá líða að lögfesta ákvæði af
þessum toga.56 Sama viðhorf er áréttað í greinargerð með íslenska
ákvæðinu og því hafnað að slík sjónarmið eigi að standa í vegi fyrir
því að lögfesta ákvæði um ofbeldi í nánum samböndum.57
8.3 Markvissari réttarvernd og jafnrétti kynjanna
Eitt af markmiðum 218. gr. b er að tryggja þeim, sem mega þola alvarlegt
eða endurtekið ofbeldi í nánum samböndum, ríkari og beinskeyttari
réttarvernd. Í þeim tilgangi fangar ákvæðið andlegt ofbeldi til jafns
við líkamlegt. Horfið er frá því sjónarmiði að líta á ofbeldi í nánum
samböndum sem samansafn einstakra tilvika og athyglinni beint að
þeirri viðvarandi ógn sem þolandi býr við og þeim sálrænu þjáningum
sem ofbeldið hefur í för með sér.58
Eitt þeirra sjónarmiða, sem liggja til grundvallar 218. gr. b, er að
ákvæðið sé til þess fallið að vinna gegn kynbundnu ofbeldi og til
þess fallið að styrkja stöðu kvenna til framtíðar til jafns við karla.
Tilgangur Istanbúl-samningsins er að vinna gegn ofbeldi gagnvart
konum og heimilisofbeldi. Í aðfaraorðum hans segir að ofbeldi,
eins og heimilisofbeldi, kynferðisleg áreitni, nauðgun, nauðungar-
55 Sjá upphaf kafla 3.4 (Sérstakt ákvæði um ofbeldi í nánum samböndum).
56 Ot. prp. nr. 113 (2004–2005). Om lov om oppheving av løsgjengerloven og om endringer
i straffeloven mv. (eget straffebud mot vold i nære relasjoner mv.), bls. 35.
57 Þetta kemur fram í kafla 3.4 (Sérstakt ákvæði um ofbeldi í nánum samböndum).
58 Sjá nánar kafla 3.4 (Sérstakt ákvæði um ofbeldi í nánum samböndum) í greinargerð.