Arkitektúr og skipulag - 01.04.1988, Page 35

Landslagsstíllinn þróaðist í Englandi en áhrifa hans gætir víða - einnig hér á landi
GARÐLISTIN ENDURSPEGLAR
TÍÐARANDANN
I Frakklandi á dögum Lúðvíks 14. voru garðarnir
skrautlegir og íburðarmiklir. Stígarnir voru breiðir,
svo vagnar gætu ekið þar um og hefðarfrúrnar geng-
'ð um í krínólínum, setið á bekkjum og horft á göf-
u9ar myndastyttur og kraftmikla gosbrunna. Útiver-
an byggðist á ökuferðum og rölti um garðana. Garð-
listin var táknræn fyrir hina ríku yfirstétt. Urmull af
vinnufólki sá svo um að halda görðunum við, klippa
limgerðin nánast með naglaskærum eftir ströngum
raglum og sjá um að hver planta væri á réttum stað.
Á Englandi hinum megin við sundið þróaðist
Qarðlistin á annan hátt. Par var stunduð veiði-
mennska og gönguferðir. Garðurinn átti að vera sem
eðlilegastur og líkjast helst óhreyfðu landi: fríttvax-
andi tré, bugðóttir lækir og skógarþykkni.
úpp úr iðnbyltingunni, þegar borgirnar tóku að
vaxa og almenningur flykktist þangaö, jókst jafn-
framt áhugi á garðrækt á litlum skikum umhverfis
^ósin. Fólkið stundaði matjurtarækt, auk þess að
^sfa þar smáafdrep fyrir fjölskylduna. Grunnurinn að
aarðyrkjuhefð meðal almennings var lagður. Um
þetta leyti voru fyrstu almenningsgarðarnir gerðir,
svo sem Central Park á Manhattan í New York, sem
svaraði vaxandi þörfum borgarbúa til tengsla við
náttúruna.
I dag leggur garðlistin áherslu á svæði til almenn-
ingsnota: leiksvæði, íþróttasvæði og önnur útivistar-
svæði. Þessi fjölbreytileiki í útivist nútímans gerir
miklar kröfur til skipulags og einnig til hagkvæmni í
rekstri og umhirðu svæðanna.
Um það leyti sem Central Park í New York var
gerður, fór áhugi á garðrækt að breiðast út hér á
(slandi og Garðyrkjufélag Islands var stofnað. Hins
vegar voru hugtökin útivistarþörf, útivistarsvæði og
umhverfisvernd ekki til. Garðyrkjan byggðist einkum
á því að rammgirða reiti við íbúðarhúsin, mynda þar
með vörn gegn veðri og búfénaði og byggja ræktun-
ina að mestu leyti á tilraunamennsku. Allt var þetta
gert af mikilli baráttu- og hugsjónagleði, þrátt fyrir
að lífsbaráttan væri hörð og almenningur ætti fullt í
fangi með að hafa í sig og á.
Garðyrkjumenning og garðyrkjuhefð hérlendis er
tiltölulega ný af nálinni. Sama má segja um þéttbýl-
ismenningu hér á landi, sem þykir varla fugl né fisk-
ur á heimsmælikvarða - en hefur samt í för með sér
ákveðnar hömlur, reglur og venjur. Kynslóð hreinna
borgarbarna er að komast á legg.
Fram til þessa hafa tengslin við sveitina, hvort
sem fólk er þar fætt og uppalið eða hefur dvalið þar
á sumrum, mótað og endurspeglað útivistarvenjur
almennings. Gott dæmi um þetta er kartöfluræktin á
stærri og smærri skikum utan við þéttbýlið þangað
sem fólk flykkist vor og haust, einnig reiðmennskan,
en ótrúlegur fjöldi stundar hana ásamt svokölluðum
tómstundabúskap sem þó fer dvínandi. Ásókn I
skika undir sumarbústaði, helst f nágrenni æsku-
35