Arkitektúr og skipulag - 01.09.1990, Blaðsíða 11

G E S T U R
OLAFSSON
UMHVERFIS
Fá mál hafa veriö jafn misskilin hér á landi undanfarna áratugi og svonefnd umhverfismál. I almennri
stjórnmálaumrœöu eru þau ennþá yfirleitt flokkuð meö „mjúku málunum" eða meö svonefndum „kvennamálum"
sem „alvöru" stjórnmálamenn forðast. Haft er eftir þekktum stjórnmálamanni aö þetta séu heldur ekki nein „mál"
heldur bara eifthvaö sem er umhverfis „mál. * Aöalatriöiö sé aö auka hagvöxt sem mest, og þá komi allt annaö af sjálfu
sér.
Vaxandi fjöldi fólks bœöi hér á landi og erlendis er þó farinn aö draga þessa kenningu í efa, enda benda
rannsóknir til þess að ncest á eftir góðum maka, þá veiti umhverfiö, þar sem fók býr þvi mesta lífsfyllingu t.d.. (Altman
og Wandersman, 1987). Þeim sem gengur um þéttbýli á íslandi dylst ekki aö þar gceti margt farið betur. Þetta hafa
íslendingarraunaralltafvitað,endaortiBjarturíSumarhúsum:„Því hvaö erauður, afloghús ef einginjurt vexíþinni
krús?“
Margt bendir samt til þess aö helstu uppeldisstofnanir þjóðarinnar séu í dag víös fjarri því að skilja gildi
umhverfismála og koma þeim skilningi og þekkingu á framfceri. í könnun sem gerö var á vegum
Menntamálaráöuneytisinsá umhverfisfrceösluígrunnskólum.framhaldsskólum og dagvistarheimilum ásíöasta ári kom
greinilega fram hjá þeim sem tóku þátt í könnuninni aö þeir þcettir umhverfisfrœöslu sem vega mest eru trjárœkt og
aö tína rusl. Þetta góöra gjalda vert, en þœr spurningar hljóta aö vakna hvort þetta sé meðvituð stefna, hvorf aörir
þœttir séu ekki mikilvcegari eöa hvort þetta sé einfaldasta leiöin til þess aö sinna þessum málum eitthvaö.
í hugum margra eru umhverfismál samt mikið alvörumál og geta skipt sköpum fyrir líf okkar og lífsfyllingu. í
grundvallaratriöum fjalla umhverfismál um þaö hvernig viö búum í umhverfi okkar hér á jörðinni og samskipti okkar viö
þaö. Ennþá höfum viö íslendingar ekki lœrt aö búa í sátt viö þetta land, auölindir þess og umhverfi. Gróðurþekja íslands
er ennþá aö minnka og þóft átök í trjárcekt séu nytsamleg þá bœta þau ekki úr því vandamáli.
Á örfáum áratugum hefur ísland oröiö þéttbýlisþjóöfélag, þar sem meira en 90% íbúa búa í þéttbýli. Daglegt
umhverfi þessa fólks er skipulagt, hannað og byggt af okkur sjálfum, en samt er það langt frá því aö vera eins vel úr
garöi gert og hœgt heföi verið. Sumt af þessu var lengi vel hœgt aö afsaka meö þekkingarleysi, annaö ekki. Á mörgum
sviöum erum viö ennþá aö gera sömu mistök og viö vorum aö gera fyrir mörgum áratugum.
Undanfarin ár hafa margir orðiö til þess aö benda á aö ef viö viljum búa í sátt og samlyndi viö land og umhverfi
og stefna aö haldbœrri þróun (sustainable development) hér á landi í framtíðinni, þá þurfum viö aö endurskoða stefnu
okkar og afstööu á fjölmörgum sviðum: - til byggöaþróunar; geröar þéttbýlis; nýtingar gœða lands og sjávar og
mengunarmála, svo eitthvaö sé nefnt. Alþjóðlegur vinnuhóþur undir forystu Gro Harlem Bruntland skilaði skilaði áliti
(Our Common Future) um mörg þeirra mála sem hér um rœðir áriö 1987. Þótf margar þjóöir hafi í kjölfar þessarar skýrslu
tekiö þessi mál til gagngerrar endurskoöunar sér þess varla merki hér á landi aö margir hafi tileinkað sér þennan
boöskap. Enn er skipulagt og byggt eins og ekkert hafi gerst í þessum málum undanfarna áratugi.
Á þessu sviöi eigum viö mikiö verk aö vinna og vonandi ber okkur gœfu til aö sýna umhverfismálum á íslandi þann
skilning sem Bjartur í Sumarhúsum hafði. ■