Arkitektúr og skipulag - 01.09.1990, Blaðsíða 57

f f
- OG ODDI A RANGARVÖLLUM
Dr. Þór Jakobsson:
Þegar spurt er um þróun umhverfis-
mála í heiminum síöustu árin, koma fyrst
upp í hugann þær gífurlegu framfarir sem
orðiö hafa á könnun á jöröinni. Geimöld
hefur nú staöið í aldarfjórðung og síöasta
áratuginn hefur margvísleg tækni á sviði
fjarkönnunar úr gervihnöttum (tynglingum)
séö dagsins Ijós. Fjarkönnunarmyndir af
yfirboröi jaröar eru orðnar daglegt brauö á
mörgum sviðum, svo sem veöurfræöi,
haffræði, landafræöi og jaröfræði og einnig
viö rannsókn ájöklum, gróöurfari og mörgu
fleiru.
Fjarkönnun í fræðigreinunum sem hér
eru nefndar tengist síðan koll af kolli ýmsum
hagnýtum verkefnum í öörum greinum og
mætti t.d. nefna fiskileit út frá vitneskju
rnanna um yfirborðshita sjávar eða skipula-
gningu mannvirkja samkvæmt upplýsingum
sem landfræöingar fá með fjarkönnunar-
myndum. Geimaldarbyltingin hefur því síöur
en svo valdið vonbrigöum þeim sem fást viö
rannsókn á yfirborði jaröar, gróöri, vötnum,
höfum og lofthjúpi hátt og lágt.
Eins og gefur aö skilja gerist
tækjabúnaöur í gervihnöttum æ flóknari,
enda eru ofangreind rannsóknaverkefni
mjög fjölbreytileg. Þróun og smíði
skynjara og mælitækja eru í verkahring
fjölda eðlisfræðinga, verkfræðinga og
tæknifræðinga, sem bætast því í hóp
annarra vísindamanna.
Af allri þessari fjölbreytni má ráöa, að
líf og fjör ríkir í samskiptum náttúru-
vísindamanna og tæknimanna sem hér
koma viö sögu. Ótal ráðstefnur eruhaldnar
ár hvert og sömuleiðis eru gefin út mörg
tímarit, sem birta í sífellu nýjar niðurstöður.
VÍSINDIN OG JÖRÐIN
Hin mikla þekking sem þannig fæst
meö háfleygum gervihnöttum (tynglingum)
bætist viö niðurstöður á mörgum víg-
stöövum á jöröu niðri. Könnun á höfum og
lofthjúpi, gróöri og dýralífi á hnettinum
okkar er síður en svo lokið. Leiöangrar
eru gerðir út sýknt og heilagt, fræðilegar
umræður eiga sér stað og tölvutæknin er
notuð til hins ýtrasta, t.d. við rannsóknir á
loftstraumum yfir norðurhveli jarðar eða við
gerð reiknilíkana af veðurfarsbreytingum af
völdum eldgosa.
Það liggur því í augum uppi, að geysi-
miklar framfarir eiga sér stað írannsóknum
á jörðinni, hinu náttúrulegu umhverfi okkar
mannanna. Samslungin þessu umhverfi
eru mannanna verk, sem þó hafa löngum
verið harla léttvæg á heimsmælikvarða og
einungis okkur í hag. Hins vegar hafa
menn upp á síðkastið haft æ meiri áhyggjur
af mengun, nýjum efnum og gróðureyðingu.
Getur verið, að græðgi og óvitaháttur séu
að koma okkur í koll? Erum við of mörg?
Sumir eru of fátækir. Eru aðrir of ríkir?
Hvað er til ráða? Erum við um of háð
gömlum hefðum?
Yfirleitt er gerð grein fyrir vísindalegum
rannsóknum á torlærðu tæknimáli
„stéttarbræðra” og kemur fátt af því fyrir
almenningssjónir. Engu að síður fær
mannkynið allt að njóta framfaranna um
síðir - eða gjalda þegar svo ber undir. En
mikilvægt er að minnast þess sem hér er
bent á og mönnum hefur orðið Ijósara
síðasta áratuginn, að vísindin eru besta
náttúruverndin. Þekkingarleitin kemur
mönnum á sporið. Því betur sem menn
rannsaka umhverfið og þekkja það, þeim
mun færri verða mistökin og minna um
hvimleið átök baráttusamtaka og sljórra
ráðamanna.
55