Arkitektúr og skipulag - 01.09.1990, Blaðsíða 52

2500 m
v.
— Schmelzsee —
Hugmynd Hans Staubers um virkjun Grænlandsjökuls. Þó textinn á myndinn sé á þýsku fer ekki á milli mála hvernig Stauber hefur hugsaö sér þessar
virkjanir. Enn sem komið er mun virkjunarkostnaður of mikill til aö orkuverö gæti staðist samanbutrð viö núverandi olíuverð. Á Grænlandi vantar líka tilfin-
naniega kaupendur aö allri orkunni.
karlalegu skipulagi Chandigarh og Brasilíu.
Ekki hefur neitt nýtt komið fram á þessu
sviði síðasta aldarfjórðunginn þó ekki veitti
af „perestrojku” í skipulagsfræðunum og
eftirfylgjandi framkvæmdum. Hver veit
nema opnun Austur - Evrópu og
Sovétríkjanna hrindi slíkri þróun af stað.
Hér á landi þekkjast frá fyrri tíð
stórvirki á ýmsum sviðum. Sennilega er
landnámið og landafundirnir mestu
stórvirkin sem þessi þjóð getur státað af.
Fornsögurnar eru svo kapítuli út af fyrir sig
og koma þessu máli ekki við. Það er svo
ekki fyrr en fyrir um hundrað árum að farið
var að huga að einhverjum verklegum
framkvæmdum sem standa undir nafni.
Og miðað við fjárhagslegt bolmagn
landssjóðs um aldamótin síðustu þá eru
samgöngumannvirki sem ráðist var í fram
að heimsstríðinu fyrra, brýr yfir helstu
fallvötn landsins, Ölfusá og Þjórsá, og gerð
hafnar í Reykjavík, sannkölluð stórvirki.
Reykjavíkurhöfn kostaði um það bil ein og
hálf ársútgjöld landssjóðs á sama tíma.
Þó þetta sé e.t.v. ekki fyllilega sambærilegt
við ríkisútgjöld nú á tímum hafa þessar
Stonehenge á Englandi var reist 1800 - 1400 tyrir
Krist. Árlega laðar mannvirkiö að fjölda
feröamanna og undrast þelr slíka smíð.
framkvæmdir verið risavaxnar og að tiltölu
eru samgöngumannvirki nútímans, svo
sem flugstöð og nokkur jarðgöng, harla
ómerkileg. Margar aðrar framkvæmdir
hérlendis frá fyrri tíð mega kallast stórvirki,
bæði m.t.t. þess hve dýrar þær voru og
ekki síður hve vel og fljótt þær voru unnar.
Lagning símans á árunum 1905-6 var með
ólíkindum þegar tekið er tillit til þess að allt
efni þurfti að flytja á hrossum frá höfnum
um vegleysur upp í óbyggðir. Og þeir sem
unnu þetta verk voru að mestum hluta
bændur, aldir upp við verkkunnáttu 19.
aldar, og nokkrir útlendir stjórnendur,
aðallega norskir. Þessir karlar hefðu ekki
vílað fyrir sér að leggja „hund” norður yfir
hálendið fyrir um 15 árum, þegar umræða
um það mál var í gangi.
Ekki eru síðri verk sunnlenskra
bænda á árunum milli stríða þegar ráðist
var í gerð Flóaáveitunnar á þriðja ára-
tugnum eða þegar bændur í Þykkvabæ
hlóðu fyrir Djúpós og bægðu þannig nær
árvissum flóðum frá ræktarlandi sínu og
komu upp kartöflurækt sem næstum dugar
þjóðinni allri.
Síðari tíma framkvæmdir hér á landi
hafa verið bæði smærri í sniðum hlut-
fallslega og það hefur tekið mun lengri
tíma að Ijúka þeim. Að koma á sjónvarpi
og dreifikerfi þess tók óþarflega langan
tíma og meðan á verkinu stóð var sífellt
kvartað yfir því hve skilyrði væru slæm og
að seint gengi að koma öllu landinu í sam-
band. Þó flugstöðin nýja við Keflavíkur-
flugvöll hafi verið byggð á stuttum tíma þá
er hún tæpast eins mikið stórvirki og mar-
gar framkvæmdir fyrri ára. Aftur á móti
hefur sú framkvæmd verið gagnrýnd
ótæpilega og þá einna helst fyrir mikinn
kostnað. Þá bætti nú ekki úr að málið var
pólítískt þrætuepli bæði fyrir, á meðan og
eftir að framkvæmdir stóðu yfir. Það virðist
óhjákvæmilegt að upp komi deilur um meiri
háttar framkvæmdir hér á landi og jafnvel
þó mannvirkin séu ekki tiltakanlega stór.
Fyrir nokkrum árum lögðu nokkrir verk-
takar fram tilboð um stórátak í lagningu
vega með bundnu slitlagi á skömmum tíma
og mátti sýna fram á að slíkur framgangs-
máti gæti sparað stórfé. Eins og við var að
búast þá höfnuðu stjórnvöld þessu og þess
í stað var haldið áfram með gömlu
aðferðinni að leggja bleðil hér og bleðil þar,
og er sú vegagerðaraðferð orðin föst hefð.
Kannski er þetta einn af ókostum lýðræðis
að stjórnvöld vilja ekki ganga um of á hlut
einhvers en e.t.v. enn síður að einhver
haldi að annar fái meira en hann - er
skemmst að minnast bráðabirgðalaga sem
sett voru nýlega um að ekki mætti hækka
laun.
HVAÐ ER í GANGI? HVAÐ ÞARF
AÐ GERA?
Mörg stórvirki bíða úrlausna og sum eru
reyndar þegar á framkvæmdastigi. Eitt
umfangsmesta verkefni sem nú er í gangi í
heiminum, ergerð Ermasundsganganna.
Því hefur verið haldið fram að rétti tíminn til
að byrja á þeim hafi verið fyrir 30 árum. Nú
er sem sagt verkið í fullum gangi og styður
það vonandi orðtakið: „ Betra seint
en aldrei”.
50