Arkitektúr og skipulag - 01.09.1990, Blaðsíða 31

er mjög bagalegt þótt svo að málin hafi
blessast fram til þessa. Þannig hafa gegn-
um árin komið upp mál annað slagið s.s.
bygging sæluhúsa, flugbrauta og virkjana
þar sem óljóst er hvaða aðilar eigi að fjalla
um málið. Með sífellt aukinni umferð um
hálendið og tilheyrandi mannvirkjagerð
svo ekki sé talað um virkjanaframkvæmdir
og lagningu háspennulína er illt til þess að
hugsa að þessi óvissa haldist.
Til þess að á þessu verði ráðin bót og
festu komið á málsmeðferð byggingarmála
á hálendinu þarf að koma til annað tveggja
að óbyggðir verði skilgreindar og settar yfir
þær sérstök stjórn óháð sveitarstjórnum
eða að afréttum og almenningum verði
skipað innan staðarmarka sveitarfélaga
skv. sveitarstjórnarlögum.
Verði seinni leiðin fyrir valinu, þ.e. öllu
landinu skipt í sveitarfélög, fengju öll
byggingarmál sömu málsmeðferð og hefur
sú leið því ákveðna kosti umfram hina. Sú
leið fellur einnig vel að þeim tillögum sem
fram koma í frumvarpi til nýrra skipulags-
og byggingarlaga, þ.e. að gert verði
aðalskipulag fyrir öll sveitarfélög og allt
land innan marka þeirra auk þess sem
mikil áhersla er lögð á gerð
svæðisskipulags fyrir mörg sveitarfélög í
senn. Við gerð slíkra áætlana er
nauðsynlegt að hafa upplýsingar um
stærðir sveitarfélaganna og mörk þeirra inn
á hálendi. Reyndar yrðu jöklar líklega að
vera utan við þessa skiptingu til að byrja
með þar sem þar er ekki einu sinni að
finna rétt mörk milli landshluta. Slíkar
upplýsingar ættu ennfremur að geta komið
að gagni við sameiningarmál sveitarfélaga
sem að öllum líkindum verða mikið til
umræðu á næstu árum. Ný mörk
sveitarfélaga eiga í engu ein og sér að
breyta eignarhaldi, hefðbundnum upp-
rekstrarrétti eða annarri nýtingu hálendis-
ins.
Gera þarf landnýtingaráætlun fyrir allt
landið byggt og óbyggt þar sem tekið verði
á hinum fjölmörgu þáttum sem snúa að
nýtingu og vernd landsins. í skýrslu
um Landnýtingu á íslandi og forsendur fyrir
landnýtingaráætlun semgefinvar útímaí
1986 eru birtar niðurstöður nefndar á
vegum landbúnaðarráðuneytisins sem var
skipuð fulltrúum frá 15 aðilum,
ráðuneytum og stofnunum. Þar er að finna
á einum stað fjöldann allan af upplýsingum
og ábendingum sem hafa komið mörgum
sem um þessi mál fjalla að góðum
notum. í lokaniðurstöðum sínum telur
nefndin að fela eigi Skipulagi ríkisins að
vinna að gerð landnýtingaráætlunar. Tvær
nefndir verði skipaðar til að fylgjast með og
vera til ráðgjafar við það verk. Önnur verði
skipuð fulltrúum alþingis og hin fulltrúum
þeirra ráðuneyta, ríkisstofnana og annarra
aðila sem hagsmuna eiga að gæta við
gerð slíkrar áætlunar.
Niðurstaða nefndarinnar var
samhljóða og í raun ekkert komið fram
ennþá sem breytir þeirri niðurstöðu nema
síður væri.
í skýrslunni frá 1986 eru ábendingar
um ýmislegt sem taka þurfi ákvörðun um
og gera áður en hægt er að ráðast í gerð
landnýtingaráætlunar. Þessu hefur hægt
miðað en þó eru ákveðin atriði sem hafa
skýrst ,t.d. varðandi framleiðslumál,
fiskeldi, kortagerð og svæðisskipulag. í
sumum tilvikum hafa forsendur frá því
skýrslan var samin gerbreyst.s.s. varðandi
nýjar búgreinar eins og loðdýr.
Landnýtingaráætlun eða landsskipu-
lag sem nær til allra þátta sem teknir eru
fyrir í skýrslunni er ekki hægt að gera
þannig að hægt sé að leggja það fram til
samþykktar eða synjunar. Mikilvægt er að
allir aðilar geri sér það Ijóst.
Landnýtingaráætlun verður fyrst og fremst
safn upplýsinga um forsendur fyrir áætl-
anagerð og yfirlit yfir áætlanir hinna ýmsu
ráðuneyta og stofnana. Slíkt safn
upplýsinga verður ekki til nema með vitund
og fullum vilja ráðuneytanna en ætti ef vel
tekst til að geta orðið þeim sem að þessum
málum vinna til ómetanlegrar aðstoðar.
Landnýtingaráætlun þarf að vera í stöðugri
vinnslu og endurskoðun miðað við breyttar
forsendur. í landnýtingaráætlun verður að
finna á hverjum tíma grundvöll fyrir
stefnumörkun og ákvarðanatöku í hinum
ýmsu málaflokkum og ábendingar um
hvað gera þurfi til þess að geta betur
samræmt áhrif þeirra ákvarðana sem
teknar eru.
Hjá Skipulagi ríkisins er nú verið að
vinna að uppbyggingu upplýsingaþjónustu
þar sem um verður að ræða söfnun,
skráningu, geymslu og miðlun á gögnum
og upplýsingum frá ýmsum stofnunum
sem tengjast landnotkun og landnýtingu.
Upplýsingaþjónustunni tengist
tölvukerfi sem er byggt upp í samvinnu og
samstarfi við bæði einkaaðila og opinbera.
Með tölvuvæddu kortaupplýsingakerfi
sem er í uppbyggingu hér á landi er komið
kjörið verkfæri til að vinna að landsskipu-
lagi sem nærtil hálendis og láglendis.
Áður en hins vegar verður hægt að vinna
markvisst að áætlanagerð fyrir
hálendissvæði þarf að taka ákvarðanir um
stjórnsýslulega skiptingu, hvort landinu
verði skipt í sveitarfélög eða hvort hálendið
verði sett undir sérstaka stjórn óháða
sveitarfélögum. Slíka ákvörðun þarf að
taka fljótlega. ■
29