Arkitektúr og skipulag - 01.09.1990, Side 71

UMHVERFISLISTAVERK
Imyndun og veruleiki
AÐALSTEINN INGÓLFSSSON
listfræðingur
Hreinn Friðfinnsson : HOUSE PROJECT, 1974.
Frá upphafi nútímalegrar myndlistar á íslandi hafa listamenn
gengiö á vit náttúrunnar. Flún hefur veriö þeim tákn þjóðfrelsis,
sálarspegill, uppspretta myndmáls og tilraunareitur fyrir margháttaöa
formraekt. Það er hins vegar ekki fyrr en á seinni árum að íslenskir
iistamenn hafa beinlínis gert sér far um að vinna með náttúrunni og
umhverfinu almennt, gera hvorttveggja að virkurn þætti í myndverki.
Slíkrar viðleitni verður hér ekki vart fyrr en í kjölfar alþjóðlegrar
umhverfis-listar (environmental art) og konsept listar á sjöunda
áratugnum.
A alþjóðlegum vettvangi tekur umhverfislist aðallega á sigtvær
myndir. Annars vegar skapa listamenn sérstaka umgjörð úr tilfallandi
efniviði utan um eigin verk eða sýningar. Gott íslenskt dæmi er
syning sem Jón Gunnar Árnason myndhöggvari stóð fyrir í SÚM árið
1970, en hún var að miklu leyti umvafin plastdúkum sem áhorfandinn
þurfti að vafstra í gegnum til að komast að einstökum verkum. fseinni
skapar ung listakona, Sigríður Elfa Sigurðar dóttir, sérstakt
andrúmsloft dulúðar á sýningum sínum með ríkulegum
skreytingum í hólf og gólf.
TILFiCRSLA Á LANDSLAGI
Hins vegar er sú umhverfislist þar sem áhorfandinn sjálfur,
nærvera hans og viðbrögð eru aðalatriðið. Þar er umgjörðin gjarnan
af náttúrulegum toga, margháttuð tilfærsla á landslagi (láðlist) eða þá
að landslagið, og þar með veður og vindar, er notað sem nokkurs
konar andlag. Þekktasta uppistandandi verk þeirrar tegundar á
fslandi er örugglega „Áfangar" eftir Richard Serra úti í Viðey, sem
þrátt fyrir umfang sitt er marklaust ef áhorfandinn tekur ekki þátt í því
út frá þeim forsendum sem listamaðurinn skammtar honum. En aðrir
þekktir útlendir myndlistarmenn hafa einnig notað ísland sem
vettvang fyrir náttúrulega umhverfislist. Breski listamaðurinn
Richard Long „teiknar" slóða í landslag með fótsporum sínum,
„teiknar" í fjallshlíðar með því að velta steinum niður þær eða raðar
69