AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.08.1996, Side 36

á hæfni okkar til aö skapa nýjan stað og gæöa hann
„anda” meö samspili hins manngerða og þess nátt-
úrlega, en erfitt veröur aö viöhalda þeim stórbrotnu
andstæöum sem lónið og spúandi orkuverið fram-
kalla.
TORFKOFI EÐA NÁTTÚRUVÆNT MANNVIRKI
Torfbyggingar fyrri tíma bera vott um efnisuppbygg-
ingu sem markaðist ööru fremur af vanefnum, en um
leið útsjónarsemi og nýtingu þess efnis sem næst
hendi var og einstakri meðferö þess. Mörg bæjar-
stæöi fyrri tíðar bera vott um ríka tilfinningu fyrir
staðháttum. Torfbærinn þótti ekki alltaf frambærilegur
vitnisburöur um þessa eiginleika. Því leituðust efna-
meiri ábúendur viö að reisa burstina úr timbri um
leið og efni gáfu tilefni til. Þannig var torfbærinn oft
og tíðum falinn á bak við framhlið úr fagurunnu timbri,
sem vitnisburður um stöðu eigandans í samfélagi
þess tíma. Sú hefð að byggja úr torfi og grjóti er hins
vegar einstök fyrir ísland. Rætur þeirrar hefðar liggja
í efnisuppbyggingu og rýmisskipan torfbæjarins og
afstöðuninni til náttúrunnar fremur en ytri stílein-
kennum.
LAND AÐ LÁNI
Árið 1989 varhaldinopinsamkeppniávegum Ung-
mennafélags íslands um framtíðarskipulag Þrasta-
skógar. Viðfangsefnið var aðlögun staðhátta að nýju
og endurbættu hlutverki, opnun svæðisinsfyrirferða-
mönnum og almenningi til útivistar og íþróttaiðkunar.
Nálægð svæðisins við þéttbýlisstaði og höfuðborgina
gerir það að verkum að skógurinn er fremur viðkomu-
staður en dvalarstaður. Það var því hluti af verkefninu
að skilgreina hlutverk staðarins og sýna fram á mögu-
leika hans sem dvalarstaðar til lengri eða skemmri
tíma.
Reynt var að skilgreina ákveðið viðhorf til staðarins
og til náttúrunnar almennt. Niðurlag þessarar vinnu
varð eins konar skiigreining á „anda staðarins” og
hönnunar-tema sem kallaðist „landslag að láni”.
Landslag að láni birtist í tillögunni í þrennum skilningi.
í fyrsta lagi: „Landslag að láni” sem umhverfistúlk-
un eða lífsviðhorf. Það er: sú hugsun að landið sem
við byggjum sé ekki okkar eign, heldur náttúra, sem
við höfum fengið að láni og verðum að standa skil á
til komandi kynslóða. Því krefst náttúran sérstakrar
umönnunar og virðingar.
í annan stað: „Landslag að láni” sem fjarkraftur. Það
er: náttúruöfl sem standa utan svæðisins sjálfs, svo
sem nálæg fjöll eða fjallasýn í fjarska, stöðuvatn,
skógur eða önnur kennileiti sem sjást og áhrif hafa
inni á svæðinu.
í þriðja lagi: „Landslag að láni” sem staðbundinn
kraftur. Eða með öðrum orðum: náttúruöfl sem eru
nálæg, sem eru til staðar inni á svæðinu sjálfu, svo
sem á, tjörn, grjót, klettur eða stórt tré.
Þrastaskógur er í raun einhæft land og erfitt yfirferðar.
Það er mishæðótt, algróið sundurleitum lággróðri og
meðalháum skógi en þó einkar vel til skógræktar
fallið. Umhverfi staðarins býryfir mikilvægum „fjar-
kröftum”, sem eru mótandi fyrir staðinn ekki síður en
„staðbundnir kraftar”.
Af fjarkröftum eru það Ingólfsfjall, Sogiðog Álftavatn
sem vega þyngst. Hamraveggur Ingólfsfjalls stend-
ur utan við mörk Þrastaskógar, en er þó mjög mótandi
fyrir staðinn í heild. Gönguleiðir meðfram Soginu gefa
kost á sterkri upplifun á straumþunga árinnar.
Bátaleiga á Álftavatni býður heim náinni upplifun
lygns vatnsyfirborðsins sem andstæðu við straum-
þunga árinnar. Lega og stefna beinna göngustíga
tekur mið af Ingólfsfjalli. Þeir stefna ýmist beint á þver-
hníptan hamravegginn eða liggja samsíða honum.
Með öðrum orðum: landslag er fengið að „láni” á
margbreytilegan hátt og skapar það auk annarra
þátta hinn sanna „anda” staðarins. ■
34