AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.08.1997, Page 41

Evrópu. Frakkar, sem einnig töldust til menningar-
þjóöa og höföu byggt stórar hallir þar sem löng leið
gat veriö á útikamar, höföu aörar lausnir. í Versöl-
um var ekkert klósett en meðfram veggjum voru
gríöarleg tjöld og brugöu hirðmenn sér bak við
þessi tjöld til aö hægja sér. Sá feiknarlegi óþefur
sem varö af þessu var bældur eöa deyfður meö
alls konar vellyktandi og púöri og pómaði, svo aö
Frakkar uröu langfremstir í gerð þessarar vöru,
ilmefna. Eöa eins og einhver góöur maöur sagöi:
,,Þaö kemst enginn með nefiö þar sem þeir hafa
tærnar í þeim efnum." Baökúltúr Frakka var ekki
neitt til aö hrópa húrra fyrir fremur en Breta eöa
annarra í Evrópu. Þaö er sagt aö eitt sinn þegar
Loövík fjórtándi var aö skipta um sokka aö stóratá-
in hafi dottið af honum þar sem hún var orðin mork-
in vegna óþrifa. Samt náöi hann tiltölulega háum
aldri, en lengst af ævinni mun hann ekki hafa kom-
iö nálægt vatni, hvaö þá baði. Það var því ekki
sama þörfin á stórvirkjum frárennslistækninnar og
haföi verið hjá Rómverjum eöa eins og síöar varð.
En meö aukinni iönvæöingu á nítjándu öldinni
samfara íbúafjölgun borganna, einna helst í
Englandi, þá varö frárennslisvandinn sífellt meiri.
Árið 1859 gengu miklir hitar í London og áin
Thames, sem rennur í gegnum borgina, varö svo
fúl að leggja varö niöur störf í breska þinginu. í einu
dagblaöi í London voru sama daginn tvær roku-
fréttirog fyrirsagnirnar voru: Jndia Is In Revolt" og
,,The Thames Stinks".
Upp úr þessu fóru læknar og aðrir aö skilja sam-
hengiö milli alls konar smitsjúkdóma og hreinlætis-
ástands, einkum viövíkjandi drykkjarvatni. Og til
þess aö drykkjarvatnið yröi ekki mengað var nauö-
synlegt aö leiöa frárennsliö sem lengst frá vatns-
brunnunum. Aö vísu höföu verið lögö holræsi í
stórborgunum fyrr, en þaö var þó aðallega gert til
aö auðvelda fólki feröir ofanjaröar aö ræsunum
haföi veriö lokaö. Þá tók aö gera vart viö sig áhugi
borgaranna á aö þrífa sig og jók þaö mjög á vatns-
notkun og þar meö á frárennsli. Alls konar nýjung-
ar litu dagsins Ijós, baöker og handlaugar úr pos-
tulíni svo ekki sé minnst á salernisskálar. Til ís-
lands átti þessi nýbreytni eftir aö ná, meö eölilegri
seinkun, en jafn- örugglega og viö tókum viö tölvu-
byltingunni á síðasta hluta tuttugustu aldarinnar
tókum við mót hreinlætistækninni og öllu því sem
henni fylgdi í upphafi aldarinnar.
Fyrirhuguö lega útrásar frá Mýrargötu.
LÆKURINN
Frá því byggð tók aö þéttast hér á landi, fyrst meö
kaupstöðum og þá helst í Reykjavík á nítjándu öld-
inni voru frárennslismál næsta frumstæö. Venjan
var sú aö kasta úr koppunum á tún eöa á mykju-
hauga viö gripahúsin eins og tíðkaðist í sveitum.
Lækur sá er Lækjargata dregur nafn sitt af og upp-
haflega hét Arnarhólslækur varö helsta skólpræsi
Reykjavíkur og landsins alls. Lækurinn var ekki
merkilegt vatnsfall og ekki varð hann skáldum yrk-
isefni eins og aörir lækir og fljót gátu leyst úr læö-
ingi andagift þeirra. Og þó hann væri ekki einu
sinni 400 metra langur gat hann orðið hinn mesti
skaðræöisgripur. Hann átti þaö til aö stíflast og
hlaupa yfir miöbæinn og þá sérstaklega Austurvöll,
sem gat orðið eins og hafsjór yfir aö líta. Árni Óla
blaðamaður ritaöi um þennan merkilega en lítt
elskaða læk fyrir tæpum fimmtíu árum og fer hér á
eftir kafli um hlutverk hans í frárennslismálum
Reykjavíkur á nítjándu öldinni:
„Lækurinn tók sjálfkrafa og fyrirhafnarlaust viö öllu
leysingarvatni og rennsli úr holtinu. En niðri í Miö-
bænum var ööru máli aö gegna. Var þar lengi örö-
ugt um frárennsli. Fyrsta göturennan var gerö í
miðju Aðalstræti frá Klúbbnum niöur aö sjó. Út af
því mannvirki uröu heitar deilur, sem skiptu mönn-
um í tvo flokka. Brátt fór þó svo, aö allir sáu aö
rennur voru nauösynlegar. Var þá lögð renna eftir