AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.08.1997, Side 43

Dælustöð við Faxaskjól. Lögð hefur verið áhersla á að mannvirki holræsakerfisins séu látlaus, vel hönnuð og falli vel
að umhverfi.
Fyrsti áratugur tuttugustu aldarinnar og reyndar
fram aö fyrri heimsstyrjöldinni var mikið framfara-
skeiö, hérlendis og víðar. Vatnsveita kom í bæinn
1909 en holræsi voru engin og þaö sem notaö var
í staö þeirra voru opnar rennur, sem tóku viö skólpi
og veittu út í lækinn eða ofan í fjöru eöa þá að fjar-
lægt var skólp frá húsum í sérstökum kassavögn-
um. Vagnar þessir voru á ferðinni á nóttunni og
gengu undir því lystuga nafni „súkkulaöivagnar".
Greitt var fyrir þessa þjónustu eftir því hve margir
bjuggu í húsunum og mun þetta vera fyrsta „frá-
rennslisgjaldið" hér á landi.
Húseigendurnir á kaupstaðarlóðinni voru látnir
greiöa gjaldið en undanþegnir voru þó þeir er not-
uöu áburöinn sjálfir á tún sín. Hagsýni haföi hér
vinninginn yfir hreinlætiö eins og þekkt dæmi eru
um. Lækurinn var opinn allt fram til 1911 og uröu
flóðin sem komu í hann öllu óskemmtilegri en ver-
ið höföu þegar við bættist aö skolpvatn rann úr
opnum rennunum yfir göturnar. Kom fyrir aö lortar
flytu yfir á Austurvöll. Göturæsin voru viö lýöi nokk-
ur ár eftir þetta en til bóta horföi eftir aö fyrsta
reglugerð um holræsagerö í bænum kom fyrrnefnt
ár 1911, en þaö ár varð lækurinn aö fyrsta stóra
holræsinu í Reykjavík og höföu íslendingar þar
meö eignast sitt „Cloaca Maxirna".
Bæði hérlendis og erlendis voru þaö læknar og
verkfræöingar sem helst unnu aö því aö uppræta
heilsuspillandi frárennsli frá húsum fólks og geta
þessar stéttir eignað sér margt í framförum á heil-
brigöissviöinu undanfarna mannsaldra og þeim er
þaö aö verulegu leyti aö þakka aö meðalævi fólks
á vesturlöndum hefur lengst sem raun ber vitni.
Helstu forgöngumenn um vatnsveitu og holræsi í
Reykjavík voru þeir Guðmundur Björnsson, land-
læknir, Jón Þorláksson, verkfræöingur og Knud
Zimsen, verkfræðingur.
NÝIR TÍMAR
Ekki er því aö leyna aö miklum áfanga var náö
meö því aö loka Arnarhólslæknum og gera hann
aö fyrsta stóra holræsinu hér á landi. Aörir bæir á
landinu fylgdu í kjölfariö og komu frárennslislögn-
um sínum niöur fyrir yfirboröiö, en í sveitum lands-
ins voru og eru hlandforir enn viö lýöi. Frá öllum
húsum og í allar götur, sem geröar voru í þéttbýli,
voru lagöar frárennslislagnir, ýmist einfalt kerfi eöa
tvöfalt. Einfalt frárennsliskerfi flytur bæöi skólp frá
húsum og ofanvatn (rigningarvatn) í sömu lögn-
inni.
Þess konar fyrirkomulag er ódýrara í stofnkostnaði
en tvöfalt kerfi þar sem skólpið er í sérstakri lögn
en allt ofanvatn í annarri. Þegar aftur á móti kemur
aö því aö hreinsa frárennslisvatnið er mun heppi-
legra aö þaö sé skilið aö þannig aö allt ofanvatniö
þurfi ekki aö fara í gegnum hreinsibúnaðinn, eöa
41