AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.12.1997, Page 11

GESTUR ÓLAFSSON
ISLENSK MANNVIRKJASTEFNA
Frá slagorðum til stefnumótunar
Fátt hefur skelft marga íslendinga meira á
undanförnum árum en áætlanagerö,
skipulag, stefnumótun eöa „skipulags-
hyggja" eins og margir hafa viljað kalla
þetta sviö mannlegrar viöleitni. Þaö
lengsta sem margir hafa viljaö hætta sér
út á þessa hálu braut er aö eiga sér einhverja
„framtíöarsýn" sem oft hefur ekki verið áþreifan-
legri en hillingar á sjóndeildarhringnum. Þeir sem
lengst hafa gengiö hafa gjarnan líkt allri skipulags-
viöleitni hér á landi viö alræöiö í Sovétríkjunum
gömlu og haldið því fram aö því minna sem væri
skipulagt - því betra.
Fátt er fjær lagi. Nútíma-skipulag er bara aðferð
eöa „tæki" sem hjálpar okkur til að nota tiltækar
upplýsingar og þekkingu, sjá hlutina á heildrænan
hátt, gera okkur grein fyrir afleiðingum af því sem
viö erum aö gera eða viljum gera og aö ná ákveön-
um markmiðum. Viö getum aö vísu notað þessa
aöferöafræöi bæöi í jákvæöum og neikvæðum til-
gangi alveg eins og viö getum notaö hníf bæöi til
aö smyrja brauð og í hernaði. Hér skiptir öllu
hvernig á er haldið. í því flókna þjóðfélagi sem við
lifum í í dag komast samt hvorki ríkisstjórnir, sveit-
arfélög, fyrirtæki, félög eöa einstaklingar mjög
langt án þess aö notfæra sér þessa aðferðafræði í
meira eða minna mæli.
í þessu sambandi hefur talsvert veriö horft til
Bandaríkjanna og því haldið fram aö þar ætti
„skipulagshyggjan" síöur en svo upp á pallborðið.
Samt er þaö svo aö leitun er aö þjóðfélagi þar sem
aðferðir skipulagsfræðinnar eru meira notaðar en
þar, bæöi viö opinbera stjórnum og í rekstri fyrir-
tækja. Þar er þaö talið bæöi sjálfsagt og nauösyn-
legt aö bæöi opinberir aöilar og fyrirtæki eigi sér
klárt skilgreind markmið, stefnu eöa „mission". í
opinberum rekstri hér á landi hafa menn hins veg-
ar hrósaö sér af svokallaðri „hands off" stefnu eins
og t.d. „byggðastefnan" er stundum kölluö. En
þegar í Ijós kemur í nýlegri könnun Aflvaka aö um
30 milljörðum af almannafé sé árlega variö til að
framkvæma þessa „stefnu" sem flestir eru sam-
mála um aö hafi ekki náö „tilætluðum árangri" er
ekki nema eðlilegt aö grímur fari aö renna á fólk.
íslendingar eru og hafa fyrst og fremst verið þjóö
fiskveiða og sölu sjávarfangs enda verjum viö ár-
lega hátt á ann-
an milljarð til
rannsókna á
þessu sviði.
Engu aö síður
eru aörar at-
vinnugreinar
líka mikilvægar.
íslenskur bygg-
ingariðnaður
veltir árlega yfir
50milljörðum
kr.,en áfjárLög-
um er ekki varið
til nauðsyn-
legra rann-
sókna á þessu
sviöi nema
röskum 50 millj-
ónuml! Samt er mikill hluti af íslenskum þjóöarauöi
bundinn í mannvirkjum sem íslenskur byggingar-
iðnaöur hefur búiö til.
Opinberir aöilar hafa og geta haft mjög mikil áhrif á
íslenskan byggingariönað, starfsumhverfi hans og
viðgang. Þeir geta aö verulegu leyti ráöiö því hvort
viö fáum svigrúm til aö nýta alla fáanlega þekkingu
og reynslu á þessu sviði, safna henni saman og
vinna úr henni. Þeir hafa í hendi sér hvort eöa
hvenær hann nær aö dafna og þróast, ná háu
tækni- og þjónustustigi og aö veröa hugsanlega
verðmætur útflutningsiðnaður þegar fram líöa
stundir. Þetta getur ekki oröið nema meö því að
dregið sé úr sveiflum í þessari starfsgrein, rann-
sóknir og menntun sé stóraukin og aö allir þeir að-
ilar sem koma aö þessum málum nái aö vinna
saman.
Á þessu sviði, eins og svo mörgum öðrum, þar
sem almannafé er varið, lætur fólk sér ekki lengur
nægja svariö „af því bara". Fólk vill í vaxandi mæli
fá skýra stefnu í staö slagorða. Þeir íslendingar
sem áfram kjósa aö búa hér á landi eru aö veröa
betur menntaöir meö hverju árinu sem líður. Þeir
gera auknar kröfur til markvissra vinnubragða,
betra skipulags og betri stefnumótunar á öllum
sviðum og ekki síst viövíkjandi íslenskum bygging-
ariönaöi. ■
9