AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.12.1997, Blaðsíða 35

PÓLITÍK OG MANNVIRKJAGERÐ
Island er harðbýlt land - veður þar válynd,
landið erfitt yfirferðar og undirlendi víða lítið
nálægt fengsælum fiskimiðum sem fólk sótti í
til búsetu og kjöraðstæður til byggðar á slík-
um stöðum oft af skornum skammti. Sam-
göngur af þessum sökum erfiðar og einangr-
un oft mikil. Þessum erfiðu kringumstæðum höfum
við íslendingar fengið að kynnast oft með sárs-
aukafullum hætti. Fólk og mannvirki verða oft æði
smá, þegar náttúruöflin láta til sín taka. Hörmuleg
snjóflóð fyrir vestan, í Súðavík og á Flateyri segja
þá dapurlegu sögu alla. Þrátt fyrir alla þá tækni og
möguleika, sem nútíminn býður upp á, þá erum við
aftur og aftur minnt á það með skýrum hætti, að
náttúran, veður og mismunandi landgæði, með öll-
um sínum blæbrigðum er sá höfuðsmiður sem við
verðum að bera óttablandna virðingu fyrir.
Það eru aðeins örfáir áratugir en ekki árhundruð
síðan landsmenn fluttu úr torfkofunum í veiga-
meira húsnæði. Langstærstur hluti mannvirkja á
íslandi er tiltölulega nýr af nálinni, eða frá síðari
hluta þessarar aldar. Á sama hátt hafa samgöngu-
mannvirki, vegir, flugvellir og stórbætt hafnarað-
staða orðið til að langstærstum hluta á síðustu 50
árum. Þessi bylting, sem óhætt er að kalla svo,
hefur til orðið hérlendis á örskömmum tíma, en í
nágrannalöndum okkar hefur þetta gerst að stór-
um hluta, svo sem eins og á vettvangi híbýla og
húsa og samgangna á landi með hægfara þróun
um árhundruð. Þessi séríslenski veruleiki hefur
sett sitt mark á þennan íslenska iðnað, verktaka-
iðnaðinn, hann hefur byggst upp á tiltölulega fáum
árum og þegar hlutirnir gerast hratt, þá verða oft
miklar hræringar, kappið stund-
um meira en forsjáin. Það á við
bæði um verklag og vinnubrögð
á þessum vettvangi, val verk-
efna og einnig hvað varðar innri
skipan í þessari atvinnugrein;
þar hafa fyrirtæki komið og farið
hraðar en auga á festir, þótt á
síðari árum hafi nokkurt jafn-
vægi komist á.
Hinn svokallaði verktakaiðnaður
hefur því eðlilega verið veiga-
þungur í atvinnulífi landsmanna
síðustu ár og áratugi. Það hefur sannarlega verið
stórátak að koma landsmönnum undir viðunandi
þak hvort heldur um hefur verið að ræða íbúðar-
húsnæði ellegar atvinnuhúsnæði. Á sama hátt
hafa augu stjórnvalda opnast, í orði kveðnu að
minnsta kosti, fyrir arðsemi samgöngubóta, vega-
framkvæmda, flugvallagerðar og hafnarmann-
virkja.
GJÖRBREYTTLANDSLAG
Um þessar framkvæmdir á liðnum áratugum hefur
verið sæmileg sátt, enda þörfin fyrir hraða upp-
byggingu á þessum vettvangi verið Ijóslifandi. Það
hefur þurft að koma fólki úr heilsuspillandi hús-
næði, kröfur tímans um stórbættar aðstæður á
vinnustað hafa líka kallað á nýframkvæmdir sem
ekki varð vikist undan. Vissulega hafa verið uppi
álitamál um forgangsröðun og verklag og vinnu-
brögð við ýmsa þessa verkþætti og ekki allt verið
til fyrirmyndar. En allir hafa verið einhuga um það,
að átaks var þörf, fjármagn þyrfti að veita til mann-
virkjagerðar. Eftirspurnin var einfaldlega til staðar
og henni svöruðu stjórnmálamenn sem og aðilar
vinnumarkaðarins.
Hraðinn hefur sannarlega verið mikill á þessum
vettvangi á liðnum áratugum og Ijóst að öðruvísi
hefði verið staðið að verki, að mörgu leyti, ef meiri
tími og rúm hefði gefist til undirbúnings og íhugun-
ar, áður en til skarar var látið skríða. En þetta er lið-
in tíð, hún kemur ekki aftur. En af henni má læra.
Það er hins vegar Ijóst með vísan til þessarar for-
sögu, að á síðari árum hefur „landslagið" í þessum
efnum gjörbreyst. Við getum nú orðið borið okkur
33
GUÐMUNDUR ÁRNI STEFÁNSSON, ALÞINGISMAÐUR