AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.12.1997, Page 47

býsna erfið. Stofnunum hins opinbera er gert að
selja tiltekinn hluta starfsemi sinnar á almennum
markaði í því skyni að létta á fjármögnun rekstrar-
ins. Verðlagning á þessari þjónustu er gjarnan
lægri en t.d. hjá okkur FRV- félögum. Það kemur
til af því að tekjurnar þurfa alls ekki að standa und-
ir raunverulegum kostnaði, t.d. er húsnæðið hvort
sem er til staðar, tölvukerfið sömuleiðis, þjálfun
starfsmanna o.s.frv. Hér er ójafn leikur á ferðinni.
Þessi leikur verður svo enn ójafnari, þegar horft er
til þess, að lög um virðisaukaskatt svo og sam-
keppnislög eru ekki virt sem skyldi. Aðskilinn fjár-
hagur í starfsemi stofnana dugar hér engan veg-
inn. Það væri þörf stefna stjórnmálaflokka að jafna
þennan leik.
KOSTNAÐUR VIÐ TÆKNIMANN
Það kann að vera að stjórnendur stofnana almennt
telji nauðsynlegt að hlúa að og vinna úr hugmynd-
inni. Þetta kostar fé. Tæknimenn hafa fjölda hug-
mynda í fórum sínum og hafa varið miklum tíma og
fyrirhöfn við að banka upp á hjá hinu opinbera til að
leita eftir fyrirgreiðslu. Hugmyndirnar eru sjálfsagt
mjög misjafnar, ein á framtíð fyrir sér en önnur
ekki, en því miður strandar málið gjarnan á því, að
almenna fyrirgreiðslu fyrir hugvitsmenn er ekki að
fá. Tækniþekking og reynsla er gjarnan til alls fyrst
varðandi framkvæmdir og mannvirkjagerð. í kjöl-
far áætlanagerðar og hönnunar fylgja síðan verk-
takar, iðnaður og iðnaðarframleiðsla, kennsla og
þjálfun og síðan almenn viðskipti viðkomandi
þjóða í milli. Nágrannaþjóðir okkar sjá sér svo mik-
inn hag í þessu, að þær í mörgum tilvikum gefa
hluta tækniþekkingarinnar, t.d. áætlanagerðina, til
þess að ryðja brautina að öðrum og miklu stærri
viðfangsefnum og viðskiptum. Til þess að fjár-
magna þetta er til staðar öflugt sjóðakerfi. Ef út-
flutningur tækniþekkingar á að vera hluti af mark-
vissri atvinnustefnu, verður að búa íslenskum fyrir-
tækjum sömu aðstöðu og erlendir samkeppnisað-
ilar búa við.
ENDURREISNAR- OG ÞRÓUNARBANKAR
íslendingar eru aðilar að Alþjóðabankanum (IBRD)
og Evrópubankanum (EBRD). Vegna aðildarinnar
eru íslendingar gjaldgengir í framkvæmdir, sem
fjármagnaðar eru á vegum þessara stofnana. Að
því ég best veit er fjöldi verkefna þó teljandi á fingr-
um annarrar handar, en möguleikarnir eru hér fyr-
ir hendi.
Hins vegar erum við ekki aðilar að þróunarbönkum
Asíu og Mið-Ameríku og þar getum við íslending-
ar, hvort heldur sem fyrirtæki eða einstaklingar,
ekki átt neinn þátt í framkvæmdum, sem þessar
stofnanir standa fyrir, né undirbúningi þeirra. Þetta
heftir mjög möguleika á útflutningi á t.d. þekkingu
á nýtingu jarðvarma, en einmitt á þessum svæðum
er hvað mest gróska í framkvæmdum á því sviði.
Þetta er sorgleg staðreynd því með þessu vinna ís-
lensk stjórnvöld óbeint gegn því, að íslensk fyrir-
tæki hasli sér völl á þessum landssvæðum. Hér
þarf markvissa stefnu og samræmingu.
EVRÓPUSJÓÐIR
Aðild okkar að EES átti að tryggja rétt íslenskra fyr-
irtækja til starfa í Evrópu til jafns við evrópsk fyrir-
tæki. Það kann að vera, að sami réttur sé til
starfa, en þegar kemur að fyrirgreiðslu og fjár-
magni á þetta ekki við. Við höfum aðgang að
nokkrum rannsóknaráætlunum um styrki á ýmsum
sviðum, en við höfum ekki aðgang að þeim sjóð-
um, sem mest eru nýttir fyrir verkfræðiþjónustu og
mannvirkjagerð. Sem dæmi má nefna að nýlega
samdi verkfræðistofa við ítalskt fyrirtæki um þátt-
töku í verkefni í Georgíu. Þessum samningi þurfti
að rifta, þar sem fjármögnun verkefnisins frá Evr-
ópusambandinu var bundin því skilyrði að aðeins
fyrirtæki í Evrópusambandinu væru gjaldgeng að
vinna verkefnið.
JOULE THERMIE áætlunin er ein af þessum
styrkjaáætlunum sem nærtil hvers konar verkefna
á orkusviði, þegar kjarnorkan hefur verið undan-
skilin. Stjórnvöld hafa auglýst þetta talsvert og nú
þegar njóta nokkrir aðilar hér á landi styrks frá
þessari áætlun. í sjálfu sér er þetta ágætt, svo
langt sem það nær, en fyrirgreiðslan nær til helm-
ings kostnaðar við tiltekin verkefni. Grundvöllur
starfsemi fyrirtækja í FRV er að þiggja aðeins
þóknun fyrir tiltekin verkefni beint frá verkkaupa
sínum og ekki annars staðar frá. Þannig t.d. er
ráðgjafinn ekki eigandi að viðkomandi verkefni og
nýtur ekki afraksturs þess, þegar því er lokið.
Þessi áætlun dugar því engan veginn sem fyrir-
greiðsla fyrir verkfræðistofur við útflutning á tækni-
þekkingu. Ég hef átt þess kost að ræða við félaga
okkar Dani um sjóðakerfi Evrópusambandsins og
fyrirgreiðslu þess. Aðeins í undantekningartilvik-
um sækir hin venjulega verkfræðistofa um fyrir-
greiðslu þar sem aðeins hluti kostnaðar er greidd-
ur, eins og THERMIE áætlunin áðurnefnda, eða
hvers vegna ætti hún að gera það, þegar nóg er af
öðrum sjóðum til, sem fjármagna allt verkefnið?
45