AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.12.1997, Page 56

Hugmyndir voru kynntar á ýmsum stigum fyrir full-
trúum sveitarstjórna og öörum hagsmunaaðilum
eins og venja er þegar unniö er aö gerö skipu-
lagsáætlana. í fylgiriti meö tillögu aö svæöisskipu-
lagi miöhálendisins er listi yfir heimildir sem sam-
vinnunefnd og ráðgjafar studdust við og einnig
getið þeirra heimilda sem starfsmenn Fornleifa-
stofnunar íslands, Náttúrufræöistofnunar, Orku-
stofnunar og Veiöimálastofnunar nýttu sér viö
samantektir vegna svæöisskipulagsvinnunnar.
Vísaö er til um 500 prentaðra heimilda og er vand-
séö aö hvaöa leyti sá vísindalegi grunnur er veik-
„Höfundar telja það mikil mistök að af-
henda fulltrúum sveitahreppa sem liggja að
hálendinu lögsýslu- og skipulagsrétt, því í
þeim sveitarfélögum búi aðeins 15.519manns
eða um 4% þjóðarinnar. Margir aðrir aðilar
telji sig hafa rétt til að fjalla um málið þegar
verið sé að skipuleggja nœrri helming lands-
. íí
ins.
ari en sá grunnur sem áöur haföi verið byggt á
enda leitað til virtustu sérfræöinga á hverju sviði.
Höfundar lýsa því aö árið 1991 hafi Trausti Vals-
son ásamt nemendum sínum útfært landsskipu-
lagshugmyndir sínar í hugmynd aö svæðisskipu-
lagi miðhálendisins. Þá hafi, eins og hefö var fyrir,
aö mati höfunda, allar landnotkunarhugmyndir
hagsmunaaöila veriö settar inn á uppdrátt, en ekki
ákveðið aö svo komnu máli hvar t.d. verndun
eöa nýting skyldi ná yfirhöndinni. Þaö eigi aö vera
ákvöröun þjóökjörinna stjórnvalda aö taka svo af-
drifaríkar ákvaröanir því spurningin sé um þaö
hvort ísland ætli að veröa verndunarland eöa orku-
vinnsluland.
Þaö væri til lítils aö vera að skipa skipulagsnefnd-
ir og leita til skipulagsfræöinga ef hlutverk þeirra
á aö vera það eitt aö kortleggja óskir allra hags-
munaaðila. Miöaö viö þær aöferðir sem höfundar
telja vera þær einu réttu ættu tæknilegir ráögjafar
aö skilgreina hagsmunaaöilana og kortleggja ósk-
ir þeirra. Hlutverk skipulags er aö afla gagna, lýsa
eftir skoöunum, viðbrögðum, greina og meta og
gera aö lokum rökstudda tillögu aö lausn. Sam-
vinnunefndinni var fengið þaö hlutverk aö gera til-
lögu aö stefnumörkun í landnotkun á miöhálend-
inu. í þeirri tillögu aö stefnumörkun sem nú ligg-
ur fyrir er sýnt fram á aö málið snýst ekki um ann-
aðhvort friðun eöa orkuvinnslu. Þetta tvennt getur
vel fariö saman.
Höfundar bera saman þá aöferö sem Trausti not-
aöi til aö nálgast verndunarhugmyndir og þá sem
samvinnunefndin notaöi. í tillögu Trausta er hug-
myndin mótuö af sýn til landsins alls og þess gætt
sérstaklega að mjög verömæt svæði aö mati höf-
unda, eins og t.d. orkuvinnslusvæöi, séu ekki sett
í verndunarflokk. Tillaga samvinnunefndar hafi
hins vegarfyrst og fremst mótast af miðhálend-
inu og aðeins sýndur sá hluti vatnsmiðlunarlóna
sem skipulagshöfundar telji aö eigi að koma til
framkvæmda á skipulagstímabilinu.
í fyrsta lagi er þess að gæta aö tillögur og hug-
myndir Trausta miðast allar viö það aö byrjað
veröi á því aö tryggja orkunýtingu nægjanlega rúm
svæöi og síðan hugaö aö því hvaö hægt veröi
aö gera við þaö sem eftir stendur. Meö þessu er
verið aö segja að þaö sé hlutverk tæknilegra ráð-
gjafa aö taka hápólitískar ákvarðanir. í ööru lagi
er töluverður munur á og illa hægt aö bera saman
vinnubrögð kennara og nemenda í vernduðu um-
hverfi verkfræöideildar Háskóla íslands og vinnu-
brögö nefndar sem skipuð er af umhverfisráö-
herra á grundvelli skipulagslaga og er aö vinna aö
raunverulegu verkefni. Nefndin kynnir tillögur sínar
fyrir öllum hagsmunaaöilum og allri þjóöinni er
gefinn kostur á aö tjá sig um þær. í þriðja lagi kem-
ur þaö skýrt fram í tillögunni aö orkuvinnslusvæði
eru flokkuð í núverandi, fyrirhuguð og hugsan-
leg. Þau svæöi sem eru flokkuð sem hugsanleg
eru þaö vegna þess að nefndin taldi aö ekki lægju
fyrir nægjanlegar grunnrannsóknir, óvissa var
um hagkvæmni þess aö virkja þau eöa aö svo
miklir náttúruverndarhagsmunir væru í húfi aö
skoöa þyrfti þessi svæöi betur.
Höfundar hneykslast á því aö þrátt fyrir aö Alþingi
hafi ekki samþykkt þá breytingu á sveitarstjórn-
arlögum aö öllu landinu veröi skipt milli sveitarfé-
laga þá hafi umhverfisráöuneytiö og skipulags-
stjórn ríkisins leyft sveitarfélögum og héruðum að
starfa aö skipulagi miöhálendisins í allmörg ár.
Höfundar telja þaö mikil mistök aö afhenda fulltrú-
um sveitahreppa sem liggja aö hálendinu lögsýslu-
og skipulagsrétt, því í þeim sveitarfélögum búi
aöeins 15.519 manns eöa um 4% þjóðarinnar.
Margir aðrir aðilar telji sig hafa rétt til aö fjalla um
málið þegar veriö sé aö skipuleggja nærri helming
landsins.
Alþingi samþykkti áriö 1993 aö bætt yröi bráöa-
birgðaákvæði viö skipulagslög nr. 19/1964 sem
geröi héraðsnefndum kleift aö mynda sérstaka
samvinnunefnd til að gera tillögu aö svæöisskipu-
54