Bændablaðið - 23.02.2023, Qupperneq 1

4. tölublað 2023 ▯ Fimmtudagur 23. febrúar ▯ Blað nr. 628 ▯ 29 árg. ▯ Upplag 33.000 ▯ Vefur: bbl.is
Sauðfjárbændurnir Þórdís Þórarinsdóttir og Eyþór Bragi Bragason á Bustarfelli í Vopnafirði ásamt dóttur sinni, Ernu Diljá og hundinum Ronju. Þau halda
530 vetrarfóðraðar ær sem telst til ríflegs meðalbús hér á landi. – Sjá nánar bls. 36–37. Mynd / Guðrún Hulda Pálsdóttir
Hvammsvirkjun:
Þjónar ekki hagsmunum sveitarfélagsins
Lög um orkuvinnslu þjóna ekki
hagsmunum sveitarfélagsins, segir
í nýlegri bókun sveitarstjórnar
Skeiða- og Gnúpverjahrepps.
Þrátt fyrir að orkan verði til á
landsbyggðinni er hún mun dýrari
í dreifbýli en í þéttbýli og þjónar
orkuvinnsla því ekki hagsmunum
sveitarfélagsins. Önnur sveitarfélög
eru hvött til að staldra við í
skipulagsmálum.
Ríkisstjórn Íslands gerir ráð fyrir
að full orkuskipti á landinu hafi náðst
fyrir árið 2040 og er Hvammsvirkjun
fyrsta skrefið í mörgum áformuðum
virkjanaframkvæmdum Lands-
virkjunar í nærumhverfi Skeiða- og
Gnúpverjahrepps á næstu 17 árum.
Orkuverð hærra á
landsbyggðinni
Haraldur Þór Jónsson, oddviti
Skeiða- og Gnúpverjahrepps, segir í
samtali við Bændablaðið að það verði
að endurskoða lög um orkuvinnslu á
landinu til að jafna bil á orkuverði á
landsbyggðinni og í þéttbýli. Hann
segir að orkuvinnsla Landsvirkjunar
fari öll fram á landsbyggðinni en
þrátt fyrir það kostar allt að 33%
meira að nýta orkuna í dreifbýli en
í þéttbýli eftir að búið er að flytja
hana hundruð kílómetra. Á meðan
svo er getur landsbyggðin ekki
keppt við þéttbýlið hvað varðar
atvinnuuppbyggingu og lífsgæði
fyrir íbúa sína.
Sáralitlar tekjur
Um 95% mannvirkja sem þarf til
orkuframleiðslu eru undanþegin
fasteignaskatti og flest störfin hafa
verið flutt til höfuðborgarinnar.
Tekjustofnar sveitarfélaganna eru
fasteignagjöld og útsvar, svo í
orkuframleiðslu hafa sveitarfélögin
sem hafa starfsemina í sínu
nærumhverfi verið svipt tekju-
stofnunum af starfseminni.
„Það sjá allir að til þess að sátt
náist um orkuskiptin, sem gerast
á landsbyggðinni, að breyta þarf
leikreglunum. Ef ég skoða hvernig
þetta lítur út í mínu sveitarfélagi,
Skeiða- og Gnúpverjahreppi, þá
er orkuframleiðslan sem á sér stað
hér að skila að hámarki 0,4% af
verðmætunum sem verða til hjá
okkur niður í beint fjárhagslegt
tap sem getur gerst sökum laga um
jöfnunarsjóð.“
Sátt um orkuvinnslu
„Það hefur verið byggt upp lagalegt
umhverfi sem gerir það að verkum
að nánast ekkert verður eftir í
samfélögunum þar sem orkan
verður til og allur efnahagslegur
ábati verður þar sem orkan er notuð.
Höfuðstöðvar Landsvirkjunar eru í
Reykjavík og einnig bróðurpartur
allra beinna starfa innan hennar og
sérstaklega verðmætustu störfin.
Afleiddu störfin af uppbyggingu
orkumannvirkja, verkfræðingarnir,
lögfræðingarnir og aðrir sérfræðingar
sem þjónusta Landsvirkjun, eru
einnig að mestu leyti staðsettir á
höfuðborgarsvæðinu.“
Haraldi þykir merkilegt að
þrátt fyrir 20 ára undirbúningstíma
Hvammsvirkjunar hafi ekki
enn verið fjallað um áhrif
framkvæmdarinnar á íbúana sem
búa í nágrenni hennar.
„Til að sátt skapist um
orkuvinnsluna þarf hún að skila
sambærilegum verðmætum til
nærsamfélagsins eins og önnur
atvinnustarfsemi. Þess vegna þarf
að breyta lögum um orkuvinnslu
og tryggja að dreifbýlið njóti
sambærilegs ávinnings og að allir
greiði sama verð fyrir orkuna, hvort
sem fólk býr í dreifbýli eða þéttbýli.
Ég lít svo á að ef ekki næst sátt um
breyttar leikreglur þá verði engin
orkuskipti.“ / VH
– Nánari umfjöllun
á bls. 40 og 41.
Landgræðslunni hefur verið
falin umsjón með endurmati á
losun gróðurhúsalofttegunda frá
ræktarlöndum bænda.
Tilgangurinn er að afla nýrra gagna
með uppfærslu á losunarstuðlum
fyrir mismunandi jarðvegsgerðir
svo bæta megi losunarbókhald
Íslands gagnvart alþjóðlegum
skuldbindingum í loftslagsmálum.
Frá árinu 2018 hafa gögn
Rannsóknastofnunar land búnaðarins
frá 1975 verið notuð til að áætla losun
gróðurhúsalofttegunda í íslenskum
steinefnajarðvegi, sem telst vera um
55 prósent alls ræktarlands Íslands.
Lífrænn jarðvegur á framræstu
landi telst vera um 45 prósent
ræktarlands. Stór hluti heildarlosunar
gróðurhúsalofttegunda frá land-
nýtingar hluta landbúnaðarins er
áætlaður frá þessum landnýtingar-
flokki, en ekki er til íslenskur
reiknistuðull fyrir losun frá þessu
landi og því hefur verið notast við
stuðla sem milliríkjanefnd Sameinuðu
þjóðanna um loftslagsbreytingar
gefur út.
Möguleikar á að telja sér
bindingu til tekna
Samkvæmt skuldbindingum Íslands
gagnvart Evrópusambandinu
telst losun gróðurhúsalofttegunda
frá íslenskum landbúnaði vera á
beinni ábyrgð íslenskra stjórnvalda.
Landnýtingarhluti landbúnaðarins,
sem innifelur uppgjör frá
ræktarlöndum og skógrækt, er
það hins vegar ekki í dag. Hann
fellur í flokkinn landnotkun, breytt
landnotkun og skógrækt (LULUCF).
Þó þarf að gera grein fyrir þeirri losun
í losunarbókhaldi Íslands gagnvart
alþjóðlegum skuldbindingum í
loftslagsmálum. Möguleikar eru
á að telja bindingu koltvísýrings í
þeim flokki að einhverju leyti sér til
tekna í losunarbókhaldinu.
Nú liggur fyrir að Ísland þarf
að gera upp skuldir sínar á þessu
ári vegna skuldbindinga gagnvart
seinni Kýótóbókuninni, tímabilið
2013 til 2020. Ísland losaði á
tímabilinu tæpar 7,7 milljónir
tonna koltvísýringsígilda (CO2-
íg) umfram heimildir. Leyfilegt
var að telja tæplega 4,3 milljónir
tonna CO2-íg fram til frádráttar sem
bindingareiningar.
Þar af leiðandi var losun Íslands á
þessu tímabili um 3,4 milljónir tonna
CO2-íg umfram losunarheimildir
og bindingareiningar – og Ísland
þarf að kaupa losunarheimildir
fyrir þessu magni. Kaupverð á
losunarheimildum liggur ekki fyrir
en í fjárlögum 2023 er gert ráð fyrir
800 milljóna króna fjárheimildum
vegna uppgjörsins. /smh
- Sjá nánar í fréttaskýringu
á blaðsíðum 20–21.
Vetnistæknin springur út
38
Yngsti bóndi landsins
8 30
Aukinn kraftur í úrvinnslu á
lífrænt vottuðu grænmeti
Endurmat á losun
frá ræktarlöndum