Bændablaðið - 23.02.2023, Síða 6

6 Bændablaðið | Fimmtudagur 23. febrúar 2023
Mikið hefur verið rætt um innan okkar
raða um áhrif aðildar Íslands að EES-
samningnum.
Einhverjir eru á því að milliríkjaviðskipti á
grunni samningsins séu af hinu góða og styrki
stoðir undir hagsæld þjóðarbúsins enda Ísland
mjög háð aðföngum til matvælaframleiðslu,
hvort sem það eru fóður, tæki eða olía. Síðan
eru aðrir sem efast um að smáríkið Ísland
eigi að vera hluti af stærra markaðssvæði,
þar sem sérkennin hreinlega glatast vegna
þess að við framleiðum ekki nóg.
Það er mín einarða skoðun að þjóðarbúið
og samfélagið hafi notið góðs af frelsi
í viðskiptum með vörur og þjónustu og
frjálsa för fjármagnsflutninga og launafólks.
Aftur á móti er það jafnframt mín einarða
skoðun að stjórnvöld gæti að viðmiðum og
starfsskilyrðum hér á landi við innleiðingu
tilskipana frá ESB.
Hér á landi höfum við nefnilega búið við
það verklag að tilskipanir Evrópusambandsins
eru alltof oft innleiddar þannig að ekki sé
gætt að áhrifum þeirra á íslenskt atvinnulíf.
Við innleiðingu eru tilskipanirnar þýddar
á íslenska tungu, fara þaðan til yfirlestrar
hjá viðkomandi eftirlitsstofnunum sem fer
með málaflokkinn og setja sína gullhúðun
á regluverkið og þaðan inn í ráðuneytið og
úr verður myndarlegt stjórnarfrumvarp inn
á löggjafarsamkunduna.
Í ársskýrslu Samtaka atvinnulífsins 2015-
2016 segir meðal annars:
„Því miður hafa stjórnvöld í mjög mörgum
tilvikum ákveðið að gullhúða regluverk
ESB og hafa reglur hér viðameiri og meira
íþyngjandi en þörf er á. Það er yfirleitt gert
án þess að nokkur rökstuðningur fylgi og
nauðsynlegt að breyting verði á því.“
Áhrif gullhúðunar
Síðan er íslenskum framleiðendum búvara
gert að fara að leikreglum sem samþykktar
eru á Alþingi, eða viðkomandi ráðherra
á grunni reglugerða. Á sama tíma stíga
stjórnmálamenn upp í pontu Alþingis
og krefjast einhliða niðurfellingu tolla á
innfluttar matvörur. Þeir sem telja að það sé
besti kosturinn fyrir hagsæld landsins virðast
ekki átta sig á hvernig milliríkjaviðskipti
eiga sér stað.
Það er því mikilvægt að vinda sér í það
verkefni að einfalda regluverkið sem snýr
að landbúnaði, þar er af nægu að taka. Má
hér t.a.m. nefna að óheimilt er að dreifa
kjötmjöli (lífrænn áburður) á tún í allt að
níu mánuði yfir árið þegar annars staðar er
einungis óheimilt að dreifa kjötmjöli á tún
innan tuttugu daga ramma. Einnig er vert að
nefna að aðbúnaðarreglur hér eru með þeim
hætti að bændur þurfa að hafa húsakost með
allt að 20-30% meira rými til framleiðslu
afurða hér á landi miðað við samkeppnislönd.
Hvernig má það vera?
Þvælt með merkingar
Íslenskum matvælaframleiðendum
er síðan gert að keppa á ímynduðum
samkeppnisgrundvelli við innflutning án
nokkurrar skoðunar á afurðum sem koma
inn til landsins. Hvernig má það vera að
neytendur geti ekki fengið upplýsingar um
uppruna vöru þegar það er réttur þeirra?
„Íslenskt selst alltaf fyrst“ er frasi sem
bændur fá oft og iðulega að heyra. Eftir sem
áður er að því látið liggja að vara sé íslensk
þegar hún svo er það ekki. Neytandinn á að
hafa skýrt val og öll virðiskeðjan á að sjá
sóma sinn í að aðstoða neytendur við það
val án villandi markaðssetningar.
Um loftslagsmál
Í lok janúar síðastliðnum birtist á heimasíðu
ráðuneyta loftslags og matvæla eftirfarandi
fréttatilkynning:
„Matvælaráðuneytið og umhverfis-,
orku- og loftslagsráðuneytið hafa falið
Landgræðslunni að endurmeta losun
gróðurhúsalofttegunda frá ræktarlandi í
losunarbókhaldi Íslands.Við útreikninga á
hluta landbúnaðar í losunarbókhaldi Íslands
er stuðst við rannsókn um losun og bindingu
ræktarlands frá 1975. Ræktarland, einkum
tún í framræstu mýrlendi, er stór hluti
heildarlosunar frá landbúnaði. Talsverður
breytileiki er í losun ólíkra landflokka og
landsvæða og benda nýlegar rannsóknir til
að þörf sé á að endurmeta stuðla um losun og
bindingu frá ólíkum svæðum. Landgræðslan
mun leiða vinnu við öflun nýrra gagna m.a.
með sýnatökum og mælingum á fjölda svæða
víðs vegar um landið í því skyni að bæta
losunarbókhald Íslands og þá stuðla sem það
byggir á.“
Það er fagnaðarefni að ráðuneytin
fari í þessa vegferð þar sem mismunandi
skilgreiningar eru á hvað eru hinar eiginlegu
losanir frá ræktunarlandi í raunheimum.
Einnig er athyglisvert í fréttinni að nýjustu
rannsóknir eru frá 1975, og það hefur
ýmislegt breyst á þessum árum. Mikilvægt
er fyrir bændur að vita um raunstöðu þessara
mála og ekki síður að tekið verði saman í
þessari vinnu umfang lengdar skurða í raun
en eins og viðmiðunartölur sem liggja fyrir
virðast skurðir vera oftaldir í kílómetrum
talið umtalsvert fleiri en í raun og veru.
SKOÐUN
Leikreglurnar
„Við fylgjum bara þeim leikreglum sem
settar eru. Menn geta svo haft á því
skoðun hvort það sé rétt að hægt sé að
flytja hér inn kjöt í stórum stíl og ekki
geta uppruna,“ segir forstöðumaður
kjötafurðastöðvar KS, stórfyrirtækis
í eigu bænda sem flytur inn búvörur.
Fleiri fyrirtæki í eigu bænda flytja inn
búvörur og á það bendir viðmælandinn
í blaðinu.
„Við erum alltaf að leita hagkvæmustu
leiða til að geta verið samkeppnishæfir á
markaði með góða þjónustu, gæðavöru og
gott verð,“ segir hann enn fremur.
Markaðurinn stýrir för er frekar
þvælt slagorð. Eðlilegt markmið þeirra
sem selja vöru er að græða sem mest.
Orðræðan sem blekkir er: Fyrirtækin
anna eftirspurn og því eru það neytendur
sem ráða markaðnum. En það sem
vantar í formúluna er ákveðið siðferði,
samfélagsleg ábyrgð. Reynt er að slá ryki
í augu neytenda með markaðssetningu og
framsetningu.
Leikreglurnar eru settar af ríkinu því
hér gilda lög og reglugerðir. Leikmenn
við borðið eru meðal annars fyrirtæki,
verslun og neytandi. Lunknir leikmenn
verða ofan á í spilinu, en til þess þarf
stundum svolitla ósvífni. En hvað um
það ef allt er innan rammans – allir eru
að spila eftir settum reglum, er það ekki?
Unnin matvara er ekki eingöngu
augljóslega kryddlögð og forelduð.
Unnið kjöt getur verið keypt frosið,
afþítt, sprautað með smá pækli og svo
endurpakkað undir nöfnum íslenskra
fyrirtækja. Íslensk framleiðsla er ekki
það sama og upprunamerkt. Lítils háttar
breytt erlend matvara getur verið framsett
sem íslensk framleiðsla.
Í gegnum verslunina er þeim svo
komið til neytenda. Framsetning verslana
er ekki í höndum birgjanna. Því fría
framleiðendur sig ábyrgð á framsetningu
þeirra vara sem þeir selja í verslanir,
eðlilega. Verslunin á það til að merkja
vörur frá íslenskum fyrirtækjum sem
íslensk framleiðsla – til eru nýleg dæmi.
Hinn almenni neytandi er oftar en ekki
þreyttur einstaklingur að hrúga matvörum
í körfu á methraða til þess eins að komast
heim og fæða fjölskyldu sína. Hann er
oftast að reyna að kaupa í matinn á sem
hagkvæmastan hátt, skiljanlega.
Framleiðandinn segist stjórnast af
því sem neytandinn vilji. Ef neytandinn
kaupir mikið af einni vöru, þá svarar
framleiðandinn þeirri eftirspurn með
meira af þeirri vöru. Markaðurinn stýrir
jú för.
Áttatíu prósent svarenda neytenda-
könnunar sögðu að upprunamerkingar á
öllum kjötvörum skiptu þá máli.
Formaður Bændasamtakanna bendir
á í pistli sínum hér til hliðar að öll
virðiskeðjan ætti að sjá sóma sinn í að
aðstoða neytendur við val á matvælum
án villandi markaðssetningar.
Framkvæmdastjóri Icelandic lamb
talar um hrútskýringar og gaslýsingar
stjórnenda afurðastöðva sem hafa
sett sannreyndar upprunamerkingar á
bannlista, þrátt fyrir að slíkt gæti bætt
samningsstöðu eigenda þeirra – bænda.
Nú boðar fyrrnefndur innflytjandi að
umbúðir á tilteknum úkraínskum kjúklingi
verði merktur með réttu flaggi úti í
verslunum. En athugið; ákvörðunin var
tekin eftir ábendingar og umfjöllun – og
gert því í því felst ákveðinn sölupunktur.
Guðrún Hulda Pálsdóttir
ritstjóri.
Viðameiri og meira íþyngjandi reglur í boði stjórnvalda
Framræst og bylt land að Engimýri í Öxnadal sumarið 1957. Mynd / Myndasafn Bændasamtaka Íslands.
GAMLA MYNDIN
Gunnar Þorgeirsson
formaður Bændasamtaka Íslands
gunnar@bondi.is
Bændablaðið kemur út 23 sinnum á ári.
Því er dreift ókeypis á yfir 400 stöðum á landinu og á öll lögbýli landsins.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim
í pósti gegn greiðslu burðargjalds. Árgangurinn (23. tölublöð) kostar þá kr. 14.900
með vsk. Ársáskrift fyrir eldri borgara og öryrkja kostar kr. 11.900 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Borgartún 25, 4. hæð - 105 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Kt: 631294-2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
Ritstjóri: Guðrún Hulda Pálsdóttir (ábm.) gudrunhulda@bondi.is – Sími: 563 0300 – Blaðamenn: – Ástvaldur Lárusson astvaldur@bondi.is – Hulda Finnsdóttir hulda@bondi.is
Sigrún Pétursdóttir sigrunpeturs@bondi.is – Sigurður Már Harðarson smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is
Auglýsingastjóri: Þórdís Una Gunnarsdóttir thordis@bondi.is – Sími: 563 0303
Netfang auglýsinga: thordis@bondi.is − Vefur blaðsins: www.bbl.is − Netfang blaðsins: (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is
Frágangur fyrir prentun: Sigrún Pétursdóttir – Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Dreifing: Landsprent og Íslandspóstur. ISSN 1025-5621