Bændablaðið - 23.02.2023, Qupperneq 12

12 Bændablaðið | Fimmtudagur 23. febrúar 2023
FRÉTTIR
Þang og þari:
Þörf á löggjöf um matvæla-
öryggi fyrir sjávargróður
– Of mikið magn óæskilegra efna finnst í sumum þangtegundum
Þang og þara má nú í auknum mæli
finna í matvörum, fæðubótarvörum
og matvælaumbúðum á Íslandi, en
þessi næringarríki og bragðmikli
sjávargróður hefur af mörgum
verið talið vannýtt hráefni.
Í niðurstöðum úr samnorrænu
verkefni kemur fram að þörf
sé á samræmdri löggjöf um
matvælaöryggi hans, en mælingar
gefa til kynna að of mikið magn
óæskilegra efna sé að finna í sumum
tegundum.
Ísland var þátttakandi í verkefninu
og tók Grímur Ólafsson, fagsviðsstjóri
neytendaverndar hjá Matvælastofnun,
þátt í vinnunni. Hann segir að ein
helsta niðurstaða verkefnisins sé sú að
aðaláhættan stafi af þungmálminum
kadmíum og ólífrænu arseni, sem er
eitraður málmungur, ásamt joði.
Talsvert magn kadmíums mældist
Joð er nauðsynlegt snefilefni, en bæði
of lítil neysla og of mikil neysla getur
verið skaðleg heilsu Sumar matvörur
sem gerðar eru úr þangi innihalda
mjög mikið magn af joði og þess
vegna er joð flokkað sem hættulegt í
þessu samhengi. Sem dæmi má nefna
að Landlæknisembættið mælir alls
ekki með að barnshafandi konur noti
þara eða þaratöflur sem joðgjafa þar
sem hann getur innihaldið joð í stærri
skömmtum en æskilegt er að neyta
á meðgöngu og einnig efni sem
geta verið skaðleg fyrir fóstrið,“
segir Grímur.
Að sögn Gríms fer magn
þungmálma og joðs í þangi og
þara meðal annars eftir aldri
sjávargróðursins, tegund, vaxtarsvæði
og vatnsgæðum. „Talsvert magn
af kadmíum mældist í nokkrum
tegundum, til dæmis beltisþara og
klapparþangi. Ólífrænt arsen finnst
í nokkru magni í hrossaþara.
Mikill munur getur verið bæði
innan tegundar og á milli tegunda.
Dæmi um þangtegundir sem geta
innihaldið mikið magn af joði eru
beltisþari, hrossaþari og stórþari – og
hafa gildi í þeim mælst allt að 10.000
milligrömm á kíló.“
Stöðugt fleiri aðilar hafa sótt
í nytjar á ýmsum gerðum á þangi
síðustu ár til framleiðslu á mat- og
fæðubótarvörum. „Helst ber þar að
nefna söl, en einnig beltisþara og
stórþara,“ segir Grímur.
Söl innihalda ekki mikið af
joði en geta innihaldið eitthvað
af kadmíum. Eftirlit með
starfsemi þessara fyrirtækja er hjá
Heilbrigðiseftirliti sveitarfélaga
nema ef um er að ræða þang sem
notað er til fóðurgerðar, þar er eftirlit
í höndum Matvælastofnunar. Það
eru engar sérstakar reglur sem gilda
fyrir þang og þara, aðrar en almennar
reglur um heilnæmi matvæla sem
er að finna í matvælalögum. Það er
ein af ábendingunum í skýrslunni að
það vantar sérstaka löggjöf á þessu
sviði.“
Sértæk löggjöf fyrir þang og þara
Grímur telur að skýrslan verði
notuð til að búa til lagaumgjörð
og leiðbeiningarefni. „Í skýrslunni
kemur fram að höfundar vonist
til að hún geti orðið innlegg inn í
umræður um sértæka evrópska
löggjöf fyrir þang og þara. Slíka
löggjöf vantar eins og staðan er í
dag. Markmið okkar er einnig að
skýrslan verði bakgrunnsefni fyrir
leiðbeiningar sem ætlaðar verði
fyrir eftirlitsfólk Matvælastofnunar
og heilbrigðiseftirlits. Sú vinna
er reyndar þegar hafin. Danska
matvælaöryggisstofnunin er að
vinna slíkar leiðbeiningar og við hjá
Matvælastofnun höfum óskað eftir
að fá að fylgjast með þeirri vinnu.“
/smh
Sölvatekja hefur lengi verið stunduð á Íslandi. Söl innihlada ekki mikið af joði en geta innihaldið eitthvað af kadmíum.
Mynd / Myndasafn Bændablaðsins
Grímur Ólafsson, fagsviðsstjóri
neytendaverndar hjá MAST.
Öryggi rafmagnsdreifingar aukið
Norski fjárfestingarbankinn og
RARIK ohf. hafa undirritað 20
milljóna evra lánasamning.
Honum er ætlað að fjármagna
lögn jarðstrengja í staðinn fyrir
loftlínur frá árunum 2022-2024 til að
efla öryggi rafmagnsveitu í þéttbýli
og dreifbýli á Íslandi.
Lánið er til 15 ára og mun tryggja
fjármögnun fjárfestinga RARIKS í
dreifikerfum og rafstöðvum bæði í
dreifbýli og þéttbýli.
Markmið RARIK er að koma
öllu dreifikerfinu í jörð fyrir
2035. Í fréttatilkynningu vegna
samningsins segir að aukin notkun
jarðstrengja í staðinn fyrir loftlínur
geri dreifikerfið veðurþolnara og
orkunýtni betri.
Þar af leiðandi mun fjárfestinga-
verkefnið efla öryggi rafveitunnar
með því að minnka líkurnar á
rafmagnsleysi af völdum, til dæmis
veðurtruflana. /VH
Markmið RARIK er að koma öllu
dreifikerfi sínu í jörð fyrir 2035.
Verndaráætlun Kirkjugólfs
Guðlaugur Þór Þórðarson
umhverfis-, orku- og loftslags-
ráðherra hefur staðfest stjórnunar-
og verndaráætlun náttúruvættisins
Kirkjugólfs.
Í fréttatilkynningu á vef ráðu-
neytisins segir að Kirkjugólf við
Kirkjubæjarklaustur sé lág jökul-
og brimsorfin stuðlabergsklöpp þar
sem endar lóðréttra stuðlabergssúlna
ná upp úr jörðu og mynda um 80
fermetra slétt gólf. Kirkjugólf hefur
jarðfræði- og sögulegt verndargildi,
sem og fræðslugildi og var við gerð
áætlunarinnar bætt við reglu varðandi
kvikmyndatöku og ljósmyndun, svo
og um næturgistingu sem er óheimil
innan verndarsvæðisins. Þá hefur
almenningi verið tryggður aðgangur
að Kirkjugólfi með göngustíg
sem lagður var frá bílastæði við
Geirlandsveg.
„Í stjórnunar- og verndar-
áætluninni eru kynntar leiðir til að
tryggja að markmið friðlýsingarinnar
nái fram að ganga. Mikilvægt er að
varðveita stuðlaberg náttúruvættisins
Kirkjugólfs og þá sérstöku ásýnd sem
svæðið hefur. Einnig þarf þó að tryggja
gott aðgengi að svæðinu, svo að sem
flestir fái notið,“ segir Guðlaugur Þór
í fréttatilkynningunni. /ÁL
Drög að þingsályktunartillögu
um landbúnaðarstefnu hafa verið
birt í samráðsgátt stjórnvalda til
umsagnar.
Í lýsingu á drögum að stefnunni
kemur fram að aðdragandinn
nái aftur til ársins 2018 þegar
þáverandi sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðherra skipaði
samráðshóp um fyrri endurskoðun
búvörusamninga.
Sá hópur lagði til að unnin yrði
sviðsmyndagreining um framtíð
landbúnaðarins til ársins 2040.
Síðan tók KPMG við verkefninu
við sviðsmyndagreininguna og
í þeirri vinnu var hvatt til þess
að unnin yrði landbúnaðarstefna
og var verkefnisstjórn um
landbúnaðarstefnu skipuð 15.
september 2020. Hana skipuðu Björn
Bjarnason, fyrrverandi ráðherra og
þingmaður, og Hlédís Sveinsdóttir,
ráðgjafi og verkefnastjóri. Með
henni störfuðu Bryndís Eiríksdóttir,
sérfræðingur í atvinnuvega- og
nýsköpunarráðuneytinu, og
Sigurgeir Þorgeirsson, fyrrverandi
ráðuneytisstjóri.
Verkefnisstjórnin skilaði ráðherra
umræðuskjalinu Ræktum Ísland!
30. mars 2021. Umræðuskjalið
fór til umsagnar í samráðsgátt
stjórnvalda. Að svo búnu var farið
með skjalið á umræðufundi um
land allt og útkoman var skjalið
Landbúnaðarstefnan Ræktum
Ísland! sem var skilað til ráðherra
þann 19. ágúst 2021.
Fyrirliggjandi drög að
þingsályktunartillögu byggir á
grunni Ræktum Ísland!, en þó
hefur verið tekið mið af annarri
stefnumótun á málefnasviðinu.
Þar má nefna stjórnarsáttmála
ríkisstjórnarinnar sem tók við í
lok nóvember 2021, áherslur og
verklag við stefnumótun á sviði
matvæla, tillögum og greinar-
gerð Landbúnaðarháskóla Íslands
um aðgerðir til að bæta fæðuöryggi
Íslands, sem var skilað til
ráðuneytisins í apríl 2022 og
Land og líf, sameinuð stefna fyrir
landgræðslu og skógrækt var birt í
ágúst 2022.
Umsagnarfrestur um drögin er til
föstudagsins 24. febrúar. /smh
Landbúnaðarstefna til
umsagnar í samráðsgátt
Forsíða umræðuskjalsins Ræktum Ísland! sem liggur í drögum að
landbúnaðarstefnunni til grundvallar.