Bændablaðið - 23.02.2023, Qupperneq 54

54 Bændablaðið | Fimmtudagur 23. febrúar 2023
Sex ára starfsemi upprunamerkis
sem sauðfjárbændur hafa af
framsýni og skilningi fyrir kröfum
nútímans byggt upp skilur eftir
góða reynslu og þekkingu.
Árangur á
fe rðamanna-
markaði sl. sex
árin hefur verið
framar vonum,
og miðlun til
íslenskra neyt-
enda síðustu
tvö árin verið
kærkomin.
S a m s t a r f
við Kjarnafæði Norðlenska lofar
góðu og notkun merkisins eykst.
En þessi pistill fjallar ekki meira
um merkið íslenskt lambakjöt,
nema sem hluta stærri sögu. Því
hunsun af hálfu örfárra stjórnenda
afurðastöðva í eigu sömu bænda
og standa að baki upprunamerkinu
hefur haft hamlandi áhrif. Ekki
bara framgangi þess, heldur miklu
víðar. Neikvæðni og fýlustjórnun
hafa ráðið för, sem speglast
líka í viðhorfi til nýrri verkefna
bænda í upprunamerkingum.
Stjórnendur þessir eru vanir að segja
vinnuveitendum sínum, eigendum
afurðastöðva, til um hvað má hugsa
og segja, vinnufriður er bestur þegar
eigendur þegja. Á bannlistanum eru
sannreyndar upprunamerkingar.
Sem geta stórbætt samningsstöðu
bænda og afurðastöðva. Talað til
óska neytenda og aukið eftirspurn
og virði íslenskra afurða.
Vilji íslenskra neytenda
• 72% eru óánægð með að
erlendar kjötvörur séu seldar
undir íslenskum vörumerkjum.
• 63% óska þess að innlendar
matvörur verði upprunamerktar.
• 20% telja sig hafa verið blekkt
til kaupa á erlendum matvörum
í íslenskri verslun vegna óskýrra
eða villandi merkinga t.d. undir
íslenskum vörumerkjum.
• 80% telja upprunamerkingar á
öllum kjötvörum skipta miklu.
• 53% segjast frekar velja
lambakjöt með merkingu sem
staðfesti íslenskan uppruna.
• 36% segjast vera tilbúin að
borga meira fyrir lambakjöt með
merkingu sem staðfesti íslenskan
uppruna.
• 80% segjast frekar velja kjötvöru
merkta vernduðu evrópsku
afurðaheiti.
Gallup 2020-2021 fyrir
íslenskt lambakjöt
Ef við seljum ekki innflutt, þá
gerir það bara einhver annar
Algengasta afsökun stjórnenda
afurðastöðva er þessi, af henni
leggur fullkomið sinnuleysi gagnvart
afdrifum vinnuveitenda þeirra, bænda.
Líka metnaðarleysi og sérhlífni þess
sem veit að innflutningur og sala er
mun einfaldari starfsemi en rekstur
afurðastöðva.
Ég spyr á móti, hver á að vinna
þína vinnu þegar þú hefur ákveðið
að sinna ekki þeim skyldum sem þú
varst ráðinn til?
- Að setja afkomu vinnuveitenda
þinna, eigenda afurðastöðvar, í
forgang.
- Að koma vörum eigenda í sem
best verð, tryggja markaðshlutdeild
og framlegð sem tryggi rekstur þeirra
ekki síður en afurðastöðva.
- Að tala upp og gildishlaða
afurðir frá íslenskum bændum og
matvælaframleiðslu.
- Að tala upp aukin gæði í búskap,
og úrvinnslu íslenskra afurða.
- Að sinna vöruþróun og
auka gæði í fyrirtækjunum, lesa í
markaðsaðstæður og greina tækifæri
í stefnum og straumum.
- Að miðla öllum þeim
upplýsingum sem neytendur
óska með auðskiljanlegum og
sannarlegum hætti.
- Að nota þriðja aðila
upprunamerki og gæðavottanir
sem bæta samningsstöðu bænda
og afurðastöðva eftir sannreyndum
fordæmum.
- Að skilja lögmál verðteygni,
neytendur velja ekki bara út frá
niðurstöðu í töflureikni.
Markaðurinn ræður?
Samkvæmt stjórnendum afurða-
stöðva ráða þeir langt í frá hvað
þeir selja, ef markaðurinn vill
innflutt nautakjöt, verðfellum við
það íslenska og búum til pláss fyrir
innflutta samkeppni. Og plássið hefur
svo sannarlega myndast, verðlausir
kálfar verið aflífaðir nýfæddir sl.
árin, takk fyrir! Afurðastöðvar í eigu
bænda flytja svo inn og selja innflutt
naut sem er helvíti fínn „bissness“ í
Excel-skjalinu, enda vantar einmitt nú
kjöt á markað! Kálfana sem bændur
„nenntu“ ekki að ala þarna í hitteðfyrra
eftir síðasta verðhrun.
Ef tollfrjáls kjúklingur býðst flytja
afurðastöðvar hann inn og selja án
upprunamerkinga, blekkjum bara
neytendur og hunsum ruðningsáhrif
á verðmyndun allra kjöttegunda. Svo
er innflutta kjötið líka bara svo mikil
gæðavara segja starfsmenn bænda.
Við getum ekki keppt við þetta,
markaðurinn stýrir för! Stjórnendur
afurðastöðva vilja ekki heldur
valkvæðar upprunamerkingar,
sem geta bætt rekstrargrundvöll
íslenskra bænda á þeim forsendum
að merkingum fylgi kostnaður.
Á hreinni íslensku
Eru þetta hrútskýringar og gaslýsing,
neytendur vilja íslenskar matvörur
Fyrir hvern ert þú eiginlega að vinna?
Hafliði
Halldórsson.
LESENDARÝNI
Úkraínskur kjúklingur, án upprunamerkinga, seldur undir íslensku vörumerki
í eigu bænda.
Með „spægipylsu-
aðferðinni“ eru
bændur sneiddir niður,
bú fyrir bú, fjölskyldu
fyrir fjölskyldu.“
Leikskólinn Tjarnarsel er elsti
leikskólinn í Reykjanesbæ en hann
tók til starfa 1967. Í gegnum tíðina
hefur skólinn þróast í þá átt að
leggja ríka áherslu á ræktun og
eflingu umhverfisvitundar.
Tjarnarsel hefur fengið Grænfánann
sex sinum frá árunum 2007 til 2021.
Áhersluþættir leikskólans eru mál og
læsi, vettvangsferðir, umhverfismennt
og útinám.
Það var mikil ánægja vorið 2022
þegar við í Tjarnarseli fengum úthlutað
styrk úr Nýsköpunar- og þróunarsjóði
fræðslusviðs Reykjanesbæjar sem
var nýttur til kaupa á svokölluðu
Bambagróðurhúsi. Slík hús eru gerð
úr endurunnu hráefni og hafa verið
sett upp í nokkrum skólum á landinu.
Hægt er að fá þau sérstaklega hönnuð
fyrir leikskólabörn.
Allir innviðir í húsinu miðast
við hæð barnanna og auðvelda þeim
þannig að taka þátt í ræktuninni.
Gróðurhúsið hentar vel í útikennslu
fyrir allan aldur og hægt er að fá þau
í nokkrum stærðum og með skipulagi
sem hentar ólíkum aldri barna.
Bambahúsið okkar var sett niður
í fallegum garði leikskólans og
tilgangur þess að verða enn sjálfbærari
með ræktun grænmetis, kryddjurta,
blóma og annarra plantna frá fræi.
Hvað er skemmtilegra en að sjá
fræ sett niður í mold og fylgjast með
hvernig það breytist smátt og smátt
í fallega plöntu? Það eru eins konar
töfrar fyrir börn að fá tækifæri til að
skoða, meðhöndla og setja fræ niður í
mold og sjá þegar grænir angar koma
upp eftir nokkra daga.
Skemmtilegt er að vera með
mismunandi fræ þannig að börnin sjái
að plönturnar sem allar virðast vera
eins til að byrja með breytast þegar þær
stækka. Það er ómetanlegt að fylgjast
með því hvað börnin verða glöð þegar
þau öðlast þekkingu á því hvað þarf
til þess að plönturnar stækki og dafni
og verði að blómum eða grænmeti.
Við þessa vinnu læra þau ekki bara
að sá fræjum heldur einnig fjölmörg
orð sem auðga tungumálið og auka
þekkingu þeirra á uppruna plantna og
grænmetis. Síðast en ekki síst læra
þau og fræðast um ný handtök sem
tengjast ræktun og munu nýtast þeim
um ókomin ár.
Er það ekki það sem við eigum
að kenna börnunum, að geta orðið
meira sjálfbær í framtíðinni? Að skapa
þannig umhverfi að þau fái tækifæri
til að prófa sig áfram og öðlast þannig
þekkingu á ræktun og vexti plantna.
Markmiðið er að börnin verði óhrædd
við það óvænta og að sumt gangi
upp og annað ekki. Við það að gera
tilraunir eflist með börnunum dýpri
þekking sem þau geta tekið með sér
inn í framtíðina.
Í Tjarnarseli er mikil þekking
fyrirliggjandi hjá kennarahópnum
á ræktun og umhirðu gróðurs í
garðinum. Þannig smita kennarar
börnin af áhuga á ræktun og fegrun
á umhverfi sínu, í leikskólanum
og fyrir utan hann. Að vera með
forræktun í gluggum leikskólans
þar sem birtuskilyrði henta og vera
með gróðurljós, frá ársbyrjun fram
á vor, er árlegt viðfangsefni á öllum
aldursstigum. Þá er kominn tími til að
setja plönturnar í gróðurhúsið og sjá
þær stækka og dafna þar. Með því eru
kennarar að fræða börnin um gróður
og vöxt plantna allt árið um kring.
Þannig kennum við börnunum
um sjálfbærni með því að sá fræjum
að vetri sem verða að plöntum um
vor og blómstra svo um sumarið.
Um haustið safna börn og
kennarar fræjum sem nýtt eru næsta
ár, þannig verður til hringrás. Í þessu
ferli fer fram uppgötvunarnám þar
sem börnin sjá að lítið fræ getur
orðið að plöntu, hvort heldur er
til matargerðar eða til að efla
fegurðarskynið. Með þessu trúum
við því að hvert lítið skref sem ein
manneskja tekur í slíku ferli geti haft
áhrif til góðs fyrir lífið á jörðinni í
komandi framtíð.
Við hvetjum áhugasama kennara
um ræktun og sjálfbærni til að
taka fyrstu skrefin í gróðurstarfi.
Námsferlið í kringum ræktunina
hjá börnum er óþrjótandi uppspretta
gefandi og góðra samverustunda þar
sem börn og blóm fá að vaxa og dafna
í höndum áhugasamra kennara.
Fanney M. Jósepsdóttir, verkefnastjóri
og Þórey Óladóttir, leikskólakennari.
Gróðurhús í grænum skólum
„Það er ómetanlegt að fylgjast með því hvað börnin verða glöð þegar þau öðlast þekkingu á því hvað þarf til þess að plönturnar stækki og dafni og verði
að blómum eða grænmeti.“
Fanney M.
Jósepsdóttir.
Þórey Óladóttir.