Ský - 01.08.2004, Blaðsíða 22

ipemst
SKÝ
22
FJÖREGG ÞJÓÐARINNAR
HUNDRAÐ ÞÚSUND MUNIR - 44 HÚS - TVÆR MILLJÓNIR LJÓSMYNDA - MANNA- OG DÝRABEIN
- FATNAÐUR FRÁ FYRRI ÖLDUM - ÞAR SEM FORTÍÐ OG NÚTÍÐ MÆTAST - OG ALLT UNDIR
STJÓRN FJÖGURRA BARNA MÓÐUR OG SAMSTARFSMANNA HENNAR, AÐALLEGA KVENNA!
„Manstu þegar við vorum litlar og URÐUM að fara á Þjóðminjasafnið?!"
spurði vinkona mín. Hún vissi sem var, að á einum heitasta og sólríkasta
degi sumarsins ætti ég bókað viðtal við þjóðminjavörð, Margréti
Hallgrímsdóttur.
Það var hálfur mánuður í opnun Þjóðminjasafnsins og satt að segja runnu
á mig tvær grímur þegar ég ók inn á bílastæðið. Fyrst auðvitað
Hringbrautarmegin því eftir rúmlega fjörutíu ára fjarveru frá safninu
mundi ég ekki betur en inngangurinn væri þar. Líklega var það rétt
munað - enda kom í Ijós að ekkert er þar lengur eins og var fyrir fjörutíu
árum.
„Það er heilmikið eftir, en ég veit að þetta mun hafast með glæsibrag.
Það er frumsýningarstemning í Þjóðminjasafninu núna!" svaraði Margrét
brosandi þegar ég spurði hvort hún héldi að hægt væri að opna á
tilteknum degi. „Þú veist hvernig við íslendingar erum - allt hefst þetta og
við vinnum vel undir pressu!"
Margrét hefur allt aðrar endurminningar um Þjóðminjasafnið en ég. Hún
man þegar hún, lítil telpa, kom þangað í fylgd foreldra sinna og heillaðist
strax af gömlu mununum: „Ég var samt ekki eins og margir jafnaldra
minna, sem segjast hafa verið eins og gráir kettir hér inni allar sínar frí-
stundir!" segir hún brosandi. „Ég ólst upp í austurbænum og því ekki i
göngufjarlægð frá."
Hún segist hafa vitað nokkuð snemma hvað hún vildi verða og nam forn-
leifafræði í Svíþjóð og síðar sagnfræði við Háskóla Islands. Fyrir 15 árum,
þá aðeins 25 ára að aldri, var hún skipuð borgarminjavörður:
„Jú, ég þótti nokkuð ung," viðurkennir hún. „Það starf reyndist traustur
grunnur fyrir starf þjóðminjavarðar, sem ég tók við árið 1998. Þegar ég
gegndi starfi borgarminjavarðar var mikil uppbygging í Arbæjarsafni og
sköpunarkraftur ríkjandi. Við vorum ungur hópur eldhuga, sem byggðum
upp í sameiningu gott og áhugavert safn á þessum árum með áherslu á
skemmtilegar sýningar, rannsóknarstarf og varðveislu. Þessi reynsla hefur
komið sér vel í þeirri miklu uppbyggingu sem Þjóðminjasafnið hefur
gengið í gegnum síðustu árin. Þar hef ég haft að leiðarljósi samvinnu og
samráð ekki síður en fagmennsku og framtíðarsýn. Mörg hundruð manns
hafa komið að endurbótum og uppbyggingu Þjóðminjasafnsins og nú
sjáum við í mark. 1. september markaði þáttaskil, var byrjun á nýjum kafla.
Síðustu árin höfum við sameiginlega plægt akur, sáð i og borið áburð. Nú
er uppskeran að koma í Ijós. Auk þess að vinna að endurbótum á safnhús-
inu, sem bygginganefndin bar ábyrgð á, þá hefur verið unnið að mótun
nýrra grunnsýninga, sérsýninga, útgáfu, rannsóknum, varðveislu og
miðlun svo eitthvað sé nefnt. Undanfarin ár hefur verið tekist á við fjölþætt
verkefni við uppbyggingu safnsins. Lagður hefur verið metnaður i að leysa
þau öll vel af hendi og tryggja þar með bestu aðstæður fyrir Þjóðminja-
safnið til framtíðar. Margir hafa lagt hönd á plóginn með starfsfólki
safnsins. Fjölmargir aðilar hérlendis og erlendis hafa komið að verkefninu,
s.s. forverðirfrá Þjóðminjasafni Danmerkur. Sérfræðingar þess hafa tekið
virkan þátt í viðamiklu átaki í forvörslu á safnkosti Þjóðminjasafnsins og
unnið að uppsetningu sýningarinnar. Faglegt samráð hefur verið við
Háskóla fslands sem og aðra íslenska og norræna samstarfsaðila á sviði
safnastarfs og þjóðminjavörslu. Góður árangur hefur náðst i samstarfi við
fulltrúa atvinnulífs við undirbúning opnunar safnsins. Stuðningur
Landsvirkjunar, bakhjarls Þjóðminjasafnsins, hefur verið safninu mikil-
vægur. Forystusveit safnsins með hollvinum þess hefur gert safninu kleift
að fara nýjar leiðir í margmiðlun og tæknilegri útfærslu. Nýrri
grunnsýningu er ætlað að standa um árabil enda mikið lagt í allt inntak og
umgjörð hennar. I Þjóðminjasafni mætir nútíð fortíð, en mikilvægt erfyrir
okkur fslendinga að vita hver við erum og hvert við stefnum. Þjóðminja-
safninu er ætlað að varðveita fjöregg fslendinga og varpa Ijósi á söguna
með starfi sinu. Leiðarljós i starfinu er samvinna i breiðum skilningi þess
orðs, samvinna við almenning, sérfræðinga, söfn og háskólastofnanir hér-
lendis og erlendis. Þjóðminjasafni Islands er ætlað að gegna mikilvægu
samfélagslegu hlutverki og það leggur því ríka áherslu á að efla menntun,
þekkingu og sköpun. Safnið er framsækin stofnun, sem leggur áherslu á
öflugt rannsóknarstarf, vandaða þjóðminjavörslu og fjölbreytta miðlun á
menningarsögu okkar.
MORGUNGJÖF TIL ÞJÓÐARINNAR Á LÝÐVELDISÁRI
Ef við lítum aðeins á söguna þá var það þannig að við stofnun lýðveldisins
árið 1944 ákvað Alþingi fslendinga að láta reisa safnhús við Suðurgötu, og
var það morgungjöf til þjóðarinnar og því táknrænt fyrir mikilvægi
Þjóðminjasafnsins. Starfsemi Þjóðminjasafnsins fór fram í húsinu allt til
ársins 1998 þegar því var lokað vegna endurbóta. Þá hófst viðamikil
viðgerð á safnhúsinu samhliða mótun nýrrar grunnsýningar safnsins. Á
sama tíma fékk safnið til afnota nýtt geymsluhúsnæði þar sem safnkosti
var komið fyrirtil varðveislu og rannsókna í nýju og vönduðu húsnæði. Þar
hefur hann verið yfirfarinn með stórfelldu forvörsluátaki. Á þessum tíma
endurskoðunar og uppbyggingar hefur starfsemi Þjóðminjasafnsins að
öðru leyti verið í fullum gangi. Staðið hefur verið að fjölmörgum
sérsýningum hérlendis og erlendis, ásamt útgáfu vandaðra bóka. Staðið
hefur verið að fornleifarannsóknum, auk fjölþættra rannsókna á myndum,
munum og þjóðháttum. Árið 2003 komu islensku safnaverðlaunin í hlut
Þjóðminjasafnsins fyrir rannsóknir og sýningar á Ijósmyndaarfinum. Unnið
hefur verið að skráningu og tölvuvæðingu safnkosts í menningarsögulega
gagnasafnið Sarp, sem og unnið að viðhaldi friðaðra húsa i vörslu
Þjóðminjasafnsins um allt land. Hefur því skapast nýr grundvöllur fyrir
öflugt Þjóðminjasafn, sem sannarlega er reiðubúið að takast á við ábyrgð
í nútímasamfélagi - stuðla að betra mannlífi með samkennd og víðsýni að
leiðarljósi. Ég vil meina að Þjóðminjasafnið sé nú vel í stakk búið að hefja
nýjan kafla enda hafa siðustu ár einnig farið í endurskoðun á stjórnskipu-
Jí