Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2022, Síða 75

AlDA BjöRk VAlDIMARSDóTTIR
74
Það að konungurinn sitji á seinni tímum í hásæti hinnar Stóru móður
afhjúpar eignarhald karlsins yfir konunni og um leið yfir jörðinni. Móðurlegar
rætur sætisins eru enn frekar staðfestar með indverskum helgisiðum þar sem
konungurinn sest í hásætið sem stendur fyrir legið.30 Fyrir miðju myndar-
innar stendur ílátið, táknmynd þess sem veitir skjól, sem verndar, nærir og
fæðir. leirílátið skírskotar til konunnar, það verður að tákni fyrir hana og
hún hlýtur það einnig sem gjöf. konan verður því að birtingarmynd ílátsins
um leið og það heldur hefðbundnu notagildi sínu sem áhald til þess að sækja
vatn, týna ber og undirbúa mat. Í þessum skilningi er það marglaga tákn
fyrir kvenlegan guðdóm.31 Stóra gyðjan er sem heild tákn fyrir skapandi líf
og líkamshlutar hennar hafa andlega merkingu. Af þessari ástæðu eru brjóst
hennar, magi og nakinn líkami fyrst og fremst birtingarmyndir guðdómsins.
Hún hefur í gegnum aldirnar birst sem berbrjósta kona sem heldur á íláti
eða sem bókstaflegt ílát skreytt brjóstum.32
Hið femíníska goðmagn býr ekki aðeins í brjóstunum sem gefa næringu
heldur jafnvel fremur í kviðnum/maganum sem er ílát og geymir allt. Þess
vegna eru ílátin svona ístrumikil. Sum þeirra hafa naflastreng vafinn um
miðjuna og kvenleg kynfæri. Naflastrengurinn sem miðja heimsins er einnig
frumminni en litið er á marga helga staði sem naflastrengi heimsins, eins og
til dæmis musterið í jerúsalem, hofið í Delfí o.s.frv. Táknmyndin er jafn-
framt kvenlegt tákn fyrir jörðina þar sem dregið er fram það hlutverk hennar
að vera naflastrengur og miðja sem nærir heiminn. Ílátið hefur svo þá við-
bótarmerkingu að binda saman jörðina og hið femíníska. konur sátu yfir
leirpottum (e. pot) sem þær gerðu sjálfar og efniviðurinn tilheyrði jörðinni,
var bókstaflega jörð. Í frumstæðum samfélögum var „leirinn líkt og jörðin
kona, það er hann hefur konusál.“ Það tilheyrði jafn mikið skapandi verka-
hring konunnar að búa til leirpott eins og að búa til barn. Í leirpottagerðinni
tengist konan, samkvæmt Neumann, ævafornum skapandi krafti sem mótar
lífið.33 Hið femíníska býr til skýli og verndar. Það umlykur fjölskylduna og
hópana í táknrænni merkingu hússins. Þessa ímynd má einnig sjá í kerinu
sem minnir á hús, ílát sem tekur á sig útlínur húss. Allt fram á okkar daga
hefur femíníska ílátið, sem á sér uppruna í hellinum og síðar í húsinu (og ber
með sér þá tilfinningu að vera fyrir innan, vera verndaður, vera í skjóli og
inn í hlýju húsi), alltaf verið sett í samhengi við upprunalegt rými legsins.34
30 Sama heimild, bls. 98–100.
31 Sama heimild, bls. 120.
32 Sama heimild, bls. 128.
33 Sama heimild, bls. 132–136.
34 Sama heimild, bls. 136–137.