Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2022, Page 87
AlDA BjöRk VAlDIMARSDóTTIR
86
Henry: „Þau sáu mann sem hafði dregið til sín peninga frá Grikklandi og
Afríku og keypt skóga fyrir nokkrar flöskur af gini.“ (296)
Þegar leonard Bast er á leið sinni til Howards End þar sem hann mætir
dauða sínum keyrir bíll framhjá honum og gefið er til kynna að í honum sé
Charles Wilcox:
Þarna var önnur manngerð á ferðinni sem Náttúran hyglir – full-
trúi Heimsveldisins. Hraustur, á sífelldri hreyfingu, vonast hann til
þess að erfa jörðina. […] En heimsvaldasinninn er hvorki það sem
hann telur sig vera né það sem hann virðist vera. Hann er eyðandi.
Hann undirbýr jarðveginn fyrir heimsborgaralífið og þótt metnaði
hans verði fullnægt er jörðin sem hann erfir grá. (341)
Charles myrðir leonard fyrir slysni og það er forvitnilegt að söguhöfundur
skuli kalla hann heimsvaldasinna. Slíkir menn telja sig vera hina útvöldu af
náttúrunnar hendi, efsta í fæðukeðjunni og þá sem „Náttúran hyglir“, en
svo reynast þeir þegar á öllu er á botninn hvolft vera eyðingarafl sem skilur
eftir sig sviðna jörð, eins og var raunin í Afríku eftir arðrán Vesturlanda þar.
Slíkur félagslegur Darwinismi er um margt brenglun á þróunarkenningu
Darwins en að sama skapi í samræmi við ýmiss konar trúarleg viðhorf sem
ganga út á að maðurinn sé náttúrunni æðri. Þessi hugsun hefur að sama
skapi litað framfaratrú vísindanna.
Sólveig Anna Bóasdóttir ræðir kenningar miðaldasagnfræðingsins lynn
White jr. í bók sinni Guð og gróðurhúsaáhrif. Kristin siðfræði á tímum lofts-
lagsbreytinga en hann telur að umhverfisvá og vistfræðileg vandamál eigi sér
trúarlegar rætur. Sú hugmynd að maðurinn sé skapaður í ímynd Guðs hafi
breytt ævafornu viðhorfi fólks til náttúrunnar og að kristnir menn hafi kerf-
isbundið gengið fram í því að eyða náttúrutrú. Tilraun vísindanna til þess
að nýta náttúruna og stjórna henni er þannig réttlætt í sköpunarfrásögnum
Biblíunnar þar sem maðurinn fær umboð til þess að drottna yfir jörðinni.56
Einnig styðst Sólveig Anna við umhverfisguðfræði Elizabethar A. johnson
sem leggur áherslu á þau andnáttúrulegu viðhorf sem hafi verið orðin áber-
andi frá og með sextándu öld. Framþróun nútímavísinda hafi verið knúin
áfram af hugmyndinni um að meginköllun mannsins fælist í því að sýna
56 Sólveig Anna Bóasdóttir, „Eyðilegging og heilagleiki náttúrunnar. Umhverfisguð-
fræði Elizabeth A. johnson í samtali við lynn White jr. og Charles Darwin“, Guð og
gróðurhúsaáhrif. Kristin siðfræði á tímum loftslagsbreytinga, Reykjavík: Háskólaútgáfan,
2017, bls. 77–95, hér bls. 77–80.