Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2022, Page 114

„Að DRAGA ÚR FJARLæGðINNI SEM SKILuR OKKuR FRá VERöLDINNI“
113
frá manneskjunni yfir á ódauðleg hugmyndafræðikerfi, í tilfelli læknanna,
vísindin. Þannig nær dauðinn taki á samfélaginu í baráttu þess gegn honum
þar sem því hefur ekki tekist að skapa hinn meðvitaða dauða.
Í bókinni má einnig merkja hin neikvæðu viðbrögðin, uppgjöfina. Per-
sónan Cottard er andlit þessarar afstöðu í sögunni, hann er hinn algjöri tóm-
hyggjumaður sem gengst við plágunni og býður hana velkomna. áður en
plágan skellur á er Cottard þjakaður af áhyggjum og óttast í sífellu að lögregl-
an sé að njósna um hann, en í miðri plágunni þegar losnar um öll siðferðisleg
boð og bönn meðal almennings líður honum betur en nokkru sinni fyrr:
Það sem Cottard hafði fyrir nokkrum mánuðum leitað að á opin-
berum stöðum, ríkulegt munaðarlíf, það sem hann hafði dreymt
um, án þess að fá uppfyllta ósk sína, sem sé taumlaust gleðilíf, það
var nú keppikefli heillar borgar.75
Snemma í bókinni, þegar plágan er byrjuð að ryðja sér til rúms, segir frá því
þegar hlakkar í Cottard og hann hrópar að Rieux lækni að borgin þarfnist
„Jarðskjálfta! Reglulegs jarðskjálfta!“.76 Cottard er sá sem þráir dauðann,
hann er „röklegur níhilisti“ sem nýtur sín í hruni borgarinnar og vill hrista
upp í fastmótuðu lífi borgarbúa. Fyrir Cottard er plágan „hátíð hinna dauðu
[sem er] haldin á hverjum degi“.77
Þrátt fyrir þessi tvenns konar neikvæðu viðbrögð borgabúa tekur plágan
loks enda. Hvernig það gerist og hvernig hún er sigruð er lykillinn að þeirri
túlkun bókarinnar sem ég set fram hér, það er að líta á pláguna sem útfærslu
á kenningu Camus um dauðann í samfélagslegu samhengi. Endalokum plág-
unnar er lýst með eftirfarandi hætti:
[…] í heild var sóttin á undanhaldi á allri víglínunni og tilkynn-
ingar héraðsstjórnarinnar […] kveiktu að lokum þá sannfæringu
í hugum fólksins, að stund sigursins væri runnin upp […]. Í sann-
leika sagt var erfitt að fullyrða, að hér væri um sigur að ræða. Menn
neyddust til að viðurkenna, að sóttin virtist fara eins og hún var
komin. […] Það var því engu líkara en að sóttin hefði gengið fram
af sér og drægi sig einungis í hlé vegna þess, að hún hefði náð tak-
marki sínu. Einhvern veginn var hlutverki hennar lokið.78
75 Sama rit, bls. 176.
76 Sama rit, bls. 55.
77 Sama rit, bls. 211.
78 Sama rit, bls. 241.