Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2022, Page 136
HAMFARIR SAMFéLAGSSJóNLEIKSINS
135
Þjóðverja. Fregnmiðar sögðu að tilkynningunni hefðu fylgt mörg
fallbyssuskot og afskapleg fagnaðarlæti.
Í Reykavík var stríðslokunum tekið af sama fálæti og lokum
Kötlugossins nokkrum dögum fyrr. Enda líkist sú sýn sem birtist
drengnum þegar hann mætir í port Miðbæjarskólans engu nema
myndum af vígvallarspítala á fréttaspólu frá Pathe. Ekkert hlé hefur
orðið á hernaði inflúensunnar gegn bæjarbúum.42
Sagan af Mána Steini nær hápunkti fullveldisdaginn 1. desember þegar
drengurinn er handsamaður á sama augnabliki og hann fær fullnægingu í
samförum við danskan sjóliða. Þá er hann settur í varðhald og svo er hann
fluttur í skip til London viku síðar. Þar með lýkur þessu stutta tímabili í ævi
Mána Steins sem einkennist af því að „Reykjavík hefur í fyrsta sinn tekið á
sig mynd sem speglar innra líf hans.“ (85)
Það má skilja það á ýmsa vegu hvernig borgin speglar innra líf Mána
Steins á þessum haustdögum. Í fyrsta lagi er rétt að vísa frá þeim möguleika
að speglunin felist í alltumlykjandi sjúkleika og dauða. Sagan virðist ekki
styðja þá túlkun nema með óbeinum hætti ef samlíking samkynhneigðar og
plágu er tekin til hins ýtrasta. Gegn því mælir að Máni Steinn virðist ekki
sjálfur skilja samkynhneigð sem sjúkleika. Ekkert kemur fram um innri tog-
streitu hjá honum. Doktor Garibaldi heldur hins vegar fram þessu sjónar-
miði í blaðagrein þar sem hann líkir samkynhneigð við sjúkdóm sem dreifist
með erlendum kvikmyndum (89–91). Fremur má halda því fram að þessi
endurspeglun hafi jákvæða skírskotun fyrir drenginn að því leyti að á tímum
plágunnar upplifir hann meiri tilgang og lífsfyllingu en nokkru sinni fyrr.
Og það hefur eitthvað að gera með það hvernig ólíkar víddir skarast:
Eitthvert stjórnlaust afl hefur tekið land, eitthvað sögulegt er í
þann veginn að gerast í Reykjavík á sama tíma og það gerist úti í
hinni stóru veröld.
Hvíta tjaldið hefur rofnað, það súgar milli heima. (35)
Kvikmyndatjaldið skilur að ólíka heima: öðrum megin eru áhorfendurnir
í íslenskum veruleika, handan tjaldsins útlönd, heimsstyrjöldin, kvikmynd-
irnar, skáldskapur, erlendir menningarstraumar. Og þá komum við aftur að
hugmyndinni um þröskuldinn. Einungis á þessum mörkum milli heima á
Máni Steinn sér tilvist. Á það hefur verið bent að undirtitillinn, „drengurinn
42 Sjón, Mánasteinn: drengurinn sem aldrei var til, Reykjavík: JPV, 2013, bls. 74.