Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2022, Síða 217
SIgRÚn MaRgRÉT gUðMUnDSDóTTIR
216
hafa áhrif á framvindu frásagnarinnar og viðbrögð keppenda svo þau verði
frábrugðin hinu venjubundna.15
Þó að hugtakið raunveruleikasjónvarp taki nú til nánast allrar miðlunar á
skemmtiefni sem rís úr raunverulegum aðstæðum (e. factual entertainment),
er það síkvikt fyrirbæri og kannski ekki einfalt að njörva það niður með ein-
hlítri skilgreiningu. Sjónvarps- og kvikmyndafræðingurinn Jonathan Bignell
bendir á það svo snemma sem 2005 að „raunveruleikasjónvarpið sé eins og
krossgötur þar sem ólík orðræða innan og utan sjónvarpsþáttamenningar-
innar mætist og skarist.“16 Lýsingin fangar það sem er sérstaklega flókið við
raunveruleikasjónvarp, því að merking þess er mótuð af þjóðfélagsstöðu
áhorfendahópsins, auk þess sem landfræðilegir og menningarlegir þættir
skipta máli.17 Raunveruleikasjónvarpið er í raun yfirhugtak fyrir fjölbreytta
viðburði þar sem einkenni heimildarmynda, hæfileikakeppna, leikjaþátta,
spjallþátta, sápuópera, melódrama og íþróttaviðburða marka undirgrein-
arnar og skilja þær í sundur. Það kallar því á að margbrotnu samhengi þess
séu gerð skil.18
Þessu er ágætlega lýst með orðum fjölmiðlafræðingsins Johns Corner
sem segir að raunveruleikasjónvarpið sé rými þar sem ólíkar greinar rekast á
og fléttast saman (e. inter-generic space) fremur en að vera afmörkuð grein.19
15 Ármann Jakobsson ræðir eðli raunveruleikans í raunveruleikaþáttum í grein sinni
„Róbinsonsögur frá 21. öldinni. Í tilefni af komu veruleikasjónvarpsins til Íslands“,
Skírnir 1/2006, bls. 82–104.
16 Jonathan Bignell, Big Brother. Reality TV in the Twenty-first Century, Basingstoke:
Palgrave Macmillan, 2005, bls. 171.
17 annette Hill, Reality TV, bls. 9.
18 Það hafa verið ýmsar vangaveltur um upphaf raunveruleikasjónvarpsins í Bandaríkj-
unum, en þegar á fimmta áratug 20. aldar var framleitt sjónvarpsefni sem sýndi fólk
í ýmsum aðstæðum án þess að handrit væri fyrir hendi. Til dæmis hefur raunveru-
leikasjónvarpið verið rakið til spurningaþátta (e. quiz shows) 6. áratugarins og leikja-
þátta 7. áratugarins (svo sem stefnumótaþátta eins og The Dating Game (1965–1974
og með reglubundnum hléum allt fram til 1999)). Þá hafa verið dregin fram tengsl
raunveruleikasjónvarpsins og heimildamynda eða -þáttagerðar. Einnig hefur verið
sýnt fram á skyldleika þess við þætti sem gengu út á faldar myndavélar, sá fyrsti
sinnar tegundar var Candid Camera sem sýndur var í bandarísku sjónvarpi frá 1948
til 2014. Danielle J. Lindemann, True Story, bls. 11. Einnig má nefna þættina An
American Family (1973) þar sem fylgst var með lífi hinnar bandarísku Loud-fjöl-
skyldu á heimili hennar. Þættirnir urðu afar vinsælir og eru með því sniði sem áhorf-
endur í upphafi 21. aldar áttu að venjast og þá er ótalin þáttaröðin The Real World
sem hóf göngu sína á MTV-sjónvarpsstöðinni árið 1992. Raunveruleikaþættir hafa
einnig verið tengdir við lífsreynslusögur kvenna sem birtust í tímaritum á Bretlandi
á 19. öld og þannig mætti lengi halda áfram.
19 annette Hill gerir þessar hugmyndir Johns Corner að umræðuefni sínu í Reality TV,