Flug : tímarit um flugmál - 01.08.1949, Qupperneq 4

SN/EBJÖRN JÓNSSON:
Fluga — vélfluga.
k SÍÐUSTU áratugum virðist mjög hafa sljóvgast
tilfinning manna fyrir því, hvað sé gott mál eða
eðlilegt. Ástæður til þessa eru margar og sumar aug-
Ijósar, en ekki verða þær raktar hér. Nú er ekki held-
ur neinn sá maður, er segja megi að standi á verði
um móðurmálið. Þá var tíðin önnur, er þeir gerðu
það hver í sínu blaði Björn Jónsson, Jón Ólafsson
og Þorsteinn Erlingsson.
Menntamennirnir þegja nú að jafnaði við hverri
skemmd og óvirðingu móðurmálsins, Þegar svo er
komið, ber að þakka hverja þá rödd, sem leitast við
að aftra skemmdunum. í þeim tilgangi hefir Halldór
Jónasson ritað greinarkom í síðasta hefti FLUGS.
Slíks mátti af honum vænta, því að ávallt hefir hann
verið til þess rnanna fúsastur að leggja góðu máli lið.
Það er orðið flugvéJ, fáránlegt orð, sem hann vill
útrýma. Um þetta orð hefi ég lítillega ritað áður
(FLUG, II) og leyfi mér að vísa til þeirrar greinar.
En tillaga Halldórs Jónassonar finnst mér svo undar-
lega misheppnuð og varhugaverð, að ég tel nauðsyn
að andmæla henni.
Hún er sú, að í staðinn tökum við upp orðið fíey
Margir eru þeir, sem ætla að ef mótor eða mótorar
stöðvist í véíflugu, sem er á fíugi, sé voðinn vís, og
að hún muni h r a p a eins og klettui til /arðar.
Þetta er auðvitað hieinasti misskilningui.
Allai vélflugui — og er helicoptei einnig þai með-
talinn — eiu gæddar þeim eiginíeika, að þótt þæi
missi allt diif-afl, geta þæi svifið léttilega til
jaiðai, og það fullkomlega undir st/órn flugmannsins,
sem í langflestum tilfellum hefii nægan tíma til að
velja þann bezta nauðíendingarstað, sem kostur er á.
Nú á dögum eru allar tvegg/a hreyfla farþegafíugur
þannig gerðar, að þótt annar mótor stöðvist, geta
þær haldið áfiam feiðinni tálmunailaust, þótt full-
hlaðnar séu. Sömu hlutföllum gegnii um f/ögurra-
mótoia flugui.
Önnui vitleysa, sem á líklega lót sína að rek/a til
dagblaðanna, er In'ð oftnefna „hrap“ vélfíugna í
„lofttómu iúmi“. Hvei hugsandi maður getur séð, að
slík „lofttóm iúm“ geta ekki veríð til í gufuhvolfinu.
urn aeroplan. Það er orð, sem verið hefir í okkar
máli frá upphafi íslands byggðar, og án efa lengra
aftur í tímann. Enn er það mjög mikið notað, en
aðeins í skáldskap. Svo mun hafa verið alla tíð, enda
staðhæfir Guðbrandur Vigfússon það. Hann metur
það réttilega að engu, að það kemur fyrir í hræðilega
væmnum klerkafjálgleik, þýddum úr latínu.
Sú er ein af málskemmdum nútímans, að verið er
af aulaskap að draga skáldamálsorð inn í daglega mál-
ið. Spjátrungur getur komið inn í brjóstsykursbúð og
sagt þá frétt, að svanir séu suður á tjörn (og að þar
séu rnörg fljóð að horfa á þá). En hann er þá að
setja á sjálfan sig ómenningarmark, enda þótt hon-
um sé það vitanlega ekki ljóst. Það þykir með öllum
þjóðum vottur ómenningar, að kunna ekki að greina
háleit eða hátíðleg orð frá hversdagslegum.
Við megurn ekki draga orðið fley niður í sorpið og
ekki einu sinni niður í hversdagsleikann. Að maður svo
greindur og svo vel menntaður sem Halldór Jónas-
son skuli geta gert þessa tillögu, það er furðulegt.
Meðan skáld yrkja á íslenzku, eiga þau að fá að
halda þessu orði sem sínu. Það hefir til þessa verið
einkaeign þeirra.
Það var slyngari maður en ég, sem tók upp orðið
fíuga um aeroplan. Fjarri sé það mér, að telja Þor-
stein Gíslason óskeikulan, og aldrei sat hann á páfa-
stóli. En snillingur var hann. Og hvað getur verið
athugavert við þessa notkun orðsins, ef það er lengt
með því að skeyta vél- framan við, þegar þess telst
þörf? Það get ég ekki séð.
Skýiingin á þessu „hiapi“ ei auðvitað afai einföld.
Loftið ei sífellt á hieyfingu, og sums staðai — af
ástæðum, sem ekki skal faiið út í að skýia héi —
stieymii það öit upp á við, en á öðrum stöðum
stieymii það niður.
Það er, þegai fíugan flýgur úr slíku uppstieymi í
niðuistieymi, að hún virðist faíla rétt sem snöggvast.
Þarf þetta fyiiibiigði naumast meiii skýringar við,
nema að taka það fram, að það ei alveg hættulaust,
þai sem flugan missir enga af flugeiginleikum sínum
við það, og einu afleiðingarnar eru hin miður góðu
áhríf á maga þeina, sem loftveikigjainii eiu.
Það ei héi með skoiað á blaðamenn okkar að gæta
meiii nákvæmni í skiifum um flugslys og önnur mál,
er viðkoma fíuginu. Nóg ei til af flug-fagíærðum
mönnum héilendis, sem mundu veia fúsii til að að-
stoða þá, og gefa þeim skýringar á hinum ýmsu fyrir-
brigðum flugsins.
2 - FLUG