Læknaneminn - 01.10.1971, Blaðsíða 85

LÆKNANEMINN
69
„Þriðji heimurinn“
HUNGUR: Rvík, 1970, Bókaútg.
Þing. FriSrik Páll Jónsson.
BARN, BARN, BARN . . .: Rvík,
1971, Bókaútgáfan Þing. Friðrik
Páll Jónsson.
Það eru mannréttindi að fá að borða;
Hungur og einstaklingar; Hungur og
þjóðfélagið; Baráttan gegn hungri, er
efnisskipting fyrri bókarinnar, HUNG-
UR. Það eru margar athyglisverðar
yfirlýsingar, sem höfundur hefur dreg-
ið saman í þessar bækur úr fjöl-
mörgum nýjum frönskum ritum um
hagþróun vanþróaðra þjóða, sem oft
eru nefndar þriðji heimurinn. Snemma
í fyrri bókinni er bent á, að rösk-
ur helmingur jarðarbúa svelti og
næringarskortur sé algengasta dánar-
orsök á jörðinni. Stuttu seinna stend-
ur þetta: „Höfum hugfast, að jörðin
getur brauðfætt alla íbúa sína og þótt
þeir væru margfalt fleiri. Nóg er til
af ræktanlegu landi og nóg þekking,
en efnahagslögmál og ýmiss konar fé-
lagslegar orsakir koma í veg fyrir þau
sjálfsögðu mannréttindi að fá að borða.“
„Viðskipti við hungraða menn g'eta ekki
talizt gróðavænleg, því að þeir eiga
ekkert fémætt. Hjá þeim er því engin
eftirspurn í hagfræðilegum skilningi og
breytir þar engu um, hvort þeir eru að
verða hungurmorða eða ekki.“ — Sþ
hafa lengi haft afskipti af matvæla-
skortinum, og skýrir höfundur frá áæti-
un FAO um að útrýma hungri úr heim-
inum fyrir árið 1985 með aðstoð allra
þjóða, en jafnframt er getið, að til
þessa hafi árangur verið lítill, og búizt
sé við, að matvælaframleiðslan á næstu
árum muni rétt halda í við aukningu
mannfjöldans, og sumir sérfræðingar
sjái fram á versnandi ástand, sem enn
eigi eftir að veikja stöðu vannærðra
þjóða, hungurþjóða, gegn stórveldun-
um, sem muni þá „bætast ný tegund
yfirráða, mataryfirráð", og þeirra gæti
reyndar þegar. Rætt er um hungur frá
mörgum sjónarmiðum, þess getið, sem
erfiðast er, proteinhungrið, en talið er,
að nimlega 300 milljónir barna í þriðja
heiminum þjáist af proteinskorti, sem
oftast verður aldrei að fullu bættur hjá
þessum bömum, hefur rýrt andlegt og
líkamlegt atgervi þeirra ævilangt.
Aðalfæða vanþróuðu þjóðanna er
einhæf jurtafæða, sem inniheldur ekki
nógu fjölbreytt protein eða of lítið af
þeim gagnstætt fæðutegundum úr dýra-
ríkinu, sem mest er neytt í auðugum
þjóðfélögum. Þennan skort lífsnauðsyn-
legra proteina hefur verið reynt að bæta
á margan hátt, m.a. með blöndu af
maísmjöli, sojamjöli og bómullarmjöli
ásamt vítamínum og kalsíum, nefnt í
Mið-Ameríku Incaparina og selst ódýrt,
500 g poki, vikuforði af proteinum
handa 5 börnum, kostar í Kolumbíu
hálf daglaun verkamanns. Erfiðleikar
að laga þessa matartegund að venjum
fólksins teljast byrjunarörðugleikar. I
bókinni er minnst á vinnu við að gera
fiskimjöl að manneldisvöru og protein-
vinnslu BP úr jai'ðolíu með vissum ein-
frumungum, en í ár og í fyrra hófu
tilraunaverksmiðjur í Skotlandi og
Frakklandi þessa proteinframleiðslu
til skepnufóðurs, og sem dæmi um af-
köstin er sagt, að 5 kg upplausn af
einfrumungum geti á tveimur sólar-
hringum gefið af sér 1280 kg af pro-
teinauðugri upplausn úr olíunni. Járn-
skortur er algengur í þriðja heiminum,
I Kenya eru 80% íbúa taldir þjást af
jámskorti, skortur á kalsíum, joði,
natríum og vítamínum er einnig land-
lægur víða. Höfundur skýrir frá þrem-
ur leiðum til aukinnar fæðuöflunar, sem
helzt séu bundnar vonir við næstu ár-
in: aukin akuryrkja, auknar fiskveiðar
og framleiðsla áður óþekktra fæðuteg-
unda. Af föstu landi jarðar eru 30%
talin ræktanleg, innan við 10% eru
ræktuð, en fyrst um sinn er betri rækt-
un lands, sem þegar er ræktað, talin
arðvænlegri, einkum hefur ræktun þess
með kynbættum jurtum gefið góðan
árangur, og er talað um „grænu bylt-
inguna" því viðvíkjandi. Hrísgrjónaaf-
brigðið IR-8 er nefnt sem dæmigerður
slíkur kynblendingur. Það þroskast á