Læknaneminn - 01.10.1971, Síða 86

70
LÆKN ANEMINN
stuttum tíma, gefur tvöfalda til þre-
falda fyrri uppskeru, er þolnara fyrir
regni og vindi, en það þarf mikla reglu-
bundna umönnun og mikinn áburð, og
það hefur aðeins reynzt á færi ríkustu
landeigenda að gera „græna byltingu",
og í kjölfar margfaldrar uppskeru hef-
ur fylgt stóraukin vélvæðing, sem gerir
marga landbúnaðarverkamenn óþai'fa.
Þannig hefur „græna byltingin" viða
valdið stórfelldu atvinnuleysi og upp-
flosnun fólks úr sveitum í fátækra-
hverfi stórborganna, nöturlegt dæmi um
rangsnúna þróun og vitahringi, sem svo
fjölmörg dæmi eru um í þriðja heimin-
um og höfundur nefnir mörg dæmi af.
Áratugurinn 1961-1970 nefndist þró-
unaráratugurinn á vegum Sþ. Mark-
miðið var að vinna gegn hungri (sbr.
áður), sjúkdómum, atvinnuleysi, arð-
ráni og ójöfnuði, koma á raunhæfri
skólaskyldu barna í vanþróuðum lönd-
um, en höfundur segir, að ólæsu fólki
fjölgi í heiminum, hungur hrjái yfir
helming jarðarbúa, atvinnuleysi sé land-
lægt og ójöfnuður mikill ....eftir 10
ára „hjálparstarf". . .“, kjör þorra fólks
í þessum löndum séu álíka kröpp og í
upphafi áratugsins, en lífskjör ibúa þró-
uðu landanna hafi farið batnandi, tekj-
ur á íbúa jukust um 50 til 100 dollara
á ári að meðaltali I þróuðu löndunum,
en t.d. í Brasilíu eða Indlandi jukust
þær aðeins um 1 til 2 dollara á ári skv.
niðurstöðum bandarisku alþjóðastofnun-
arinnar A.I.D. Og nú er að hefjast nýr
þróunaráratugur, 1971-1980, undir
stjórn Nóbelsverðlaunahafans Jan Tin-
bergens. Hvers mega vanþróaðar þjóðir
vænta þá!
Þótt meðaltekjur á ibúa í vanþróuð-
um löndum séu lágar, segir það ekki
allt. Tekjuskiptingin er hvergi eins ó-
jöfn ög þar, og höfundur vitnar i skýrslu
gerða á vegum Alþjóðabankans (Pear-
sonskýrsluna), þar sem segir, að í mörg-
um löndum hafi tekjuaukningin „aðeins
komið tiltölulega fáum einstaklingum
til góða“. Þessir einstaklingar eru tald-
ir einn mesti dragbítur á framfarir og
bætt kjör almúgans í flestum vanþró-
uðum löndum, þeir eru valdastéttin í
þriðja heiminum. Höfundur víkur nánar
að þjóðfélagsþróuninni í þessum lönd-
um, en mörg þeirra voru fyrrum ný-
lendur (Afríka, Asía). Á nýlendutíma-
bilinu myndaðist ekki borgarastétt í
þessum löndum, valdatöku hennar
hurfti ekki að óttast við frelsun þessara
þjóða gagnstætt þróuninni í Evrópu.
Valdið færðist því æði oft aðeins yfir
til nýrrar mjög fámennrar yfirstéttar,
nú innlendrar að vísu, en oft fyrrum
leppa nýlenduherranna, sem hún stundar
nú verzlun og útflutning í nánum tengsl-
um við. Reyndar eiga gömlu auðfélög-
in enn víða stærstu ræktunarlendurnar,
námur og aðrar auðlindir eða hafa ein-
okunarrétt til þess að nýta þær (S.-
Ameríka), en lög og réttur er óspart
notað til þess að varðveita hömlulaus
völd og fríðindi þessara stétta.
Dæmi um þetta tekur höfundur frá
S.-Ameriku, sem gjarnan hefur verið
nefnd „gullnáma" Bandaríkjanna. Á ár-
unum 1950—1965 fjárfestu Bandaríkja-
menn 3,8 milljarða dala, í S.-Ameríku,
en fluttu samtímis út þaðan hagnað,
sem nam 11,3 milljörðum dala, þannig
að nettódollaraflæðið var 7,5 milljarðir
dala þette, tímabil a.uk eignaaukn-
ingarinnar. „Hver hjálpar hverjum?“
spyr svo höfundur og nefnir, að í sum-
um héruðum S.-Ameríku deyi eitt af
hverjum tveimur börnum fyrir eins árs
aldur ög helmingur íbúanna sé ólæs.
Það er oft predikað og ríkjandi skoð-
un víða, m.a. á Vesturlöndum, að grund-
vallarorsök fátæktar hjá þessum þjóð-
um sé offjölgunin, grundvallarbjargráð-
ið sé að stemma stigu við fjölguninni.
Niðurstaða höfundar er önnur: „Grund-
vallarorsök vanþróunar (og hungurs)
er ekki fjölgunin, eins og svo oft er
haldið fram, heldur arðrán ríkra þjóða
í fátækum löndum og ójöfnuður milli
stétta í fátækum löndum." (Barn, Barn,
Bam. . ., bls. 5). Höfundi er vel ljós
nauðsynin að draga úr fjölguninni í
mörgum þessara landa, en segir, að við-
ast leysi hún ein engan vanda og hefur
reyndar ekki trú á, að takmörkun barn-
eigna verði á undan bættum lífskjörum,
frekar sé að vænta takmörkunar barn-
eigna sem afleiðingar bættra kjara, líkt
og höfundur telur, að þróunin hafi orðið
í V.-Evrópu á síðustu öld. Aukiö heil-
brigði, aukin lýðréttindi og sá háttur,
að böm hættu að vera tekjulind for-
eldra sinna, en urðu i þess stað fjár-
hagsleg byrði þeirra í þeirri þröngu
merkingu, að sjá þurfti þeim fyrir æ
dýrara uppeldi, skólavist og heilsuvernd,
er að áliti höfundar meginörsök lækk-
unar fæðingartölu í þróuðum löndum
og um leið hægari f jölgunar, því dánar-
tala hefur haldizt lítt breytt eða lækkað.
1 vanþróuðum löndum hefur til þessa
annað skeð. Pæðingartalan þar er víð-
ast um og yfir 40%„, en er 20%c og þar
undir í flestum þróuðum löndum. Þessi
fæðingartala í vanþróuðu löndunum hef-