Læknaneminn - 01.10.1975, Page 16

þau í þessa átt. Fibrinogen hefur óreglulegasta form
venj ulegra plasmapróteina og verkar mest. Ffins veg-
ar hefur albumin, sem er býsna reglulegt, ekki
áhrif og dregur jafnvel úr sökki. Aukning a- og y-
globulina getur haft áhrif.
Ástand í blóðinu, sem hindrar á einhvern hátt
rúllumyndun, hægir á sökki. I sigðfrumuhlóðleysi
(elliptocytosis) er þessi myndun ómöguleg, og jafn-
vel þótt jákvæðir þættir fyrir auknu sökki séu til
staðar, eykst það ekki. Anisocytosis, spherocytosis
og hypochromia verka einnig oft hindrandi á sökk,
sem annars yrði við sams konar skilyrði í eðlilegu
blóði.
Það er með þessa kenningu sem aðrar, að ekki
eru allir á einu máli. Þótti mér kenning G. Ruhen-
stroth-Bauers (2) býsna forvitnileg. Vil ég reyna
að gera henni einhver skil. Hann heldur því fram,
að neikvæð hleðsla blóðkorna breytist ekki við
sökkaukningu.* Ekki vill hann heldur meina, að allt-
af verði marktæk breyting á hlutfalli plasmapróteina.
Hækkim fibrinogens og annarra próteina er ekki or-
sök aukins sökks, heldur einungis tilfallandi með
því. Svo mikla þéttni þarf af fibrinogeni í blóði til
þess að það eitt auki sökk, að slíkt þekkist varla.
Onnur efni eru ekki lil í heilbrigðu plasma, sem
auka sökk. - Sérstök serum prótein, sem ekki eru
í normal plasma, auka sökk, en verka mörg í auknum
mæli sé fibrinogen í návist þeirra. Köllum þau
„agglomerin". Enn önnur efni geta hindrað agglo-
merinin í verkun sinni, jafnvel þótt þau séu í afar
litlu magni í plasma, og þannig dregið úr sökki
(mynd 1.), (2). Þetta eru oftast lipoprótein með háa
mólikúlþyngd. Verka þau hindrandi á sökk með
því að bindast rauðu blk. mun fastar en agglomer-
inin. (Eru hvött af „plasma lipolytic enzymi" við
37°C). Þetta hindrandi kerfi virðist verka meira á
sökk í bólgusjúkdómum en í illkynja sjúkdómum. -
Nær öll andbólguefni hefta agglomerinin vel. Þar
má nefna salicylöt, phenylbutazon o. fl. Einnig verka
sterar á þau, en minna. — Flvernig myndast þá þessi
dularfullu prótein, agglomerinin? Ruhenstroth-Bau-
er og fél. (2-a) fundu út, að þar sem frumur brotna
* Oft er talað unt sökkhækkun. „Sökk“ er útlegging á „ery-
throcyte-sedimentation rate“. I daglegu niáli er rætt um
aukningu liraða, en ekki hækkun og telst því eðlilegt að
brúka orðið sökkaukning fremur en sökkhækkun.
Mynd 1. Tilgáta Ruhenstroth-Bauers varðandi það,
hvernig sökk r.blóðk. verður. Sérstakt yfirborð r.blk.
eða þættir á því falla saman við eitthvað á yfirborði
agglomerina (A). P = „proinhibitor“, oftast lipo-
prótein (sjá texta), sem breytt er í inhibitor með
„specifískum lipasa“. Keppir hann við agglomerinin
um yfirborð r.blk.
14
LÆKNANEMINN