Læknaneminn - 01.12.1978, Blaðsíða 50

kerfis sem vegna slyss, æxlisvaxtar eða rýrnunar
valda síðar minnistruflunum. Þó hafa verið uppi til-
gátur um að biloteral hyppocampal skemmd4 valdi
truflun í minnishleðslu; rýrnun í corpus mammillare
vegna thiamine skorts valdi svokölluðum Korsakoffs
einkennum. Nýlega0 hafa tilgátur um hippocampus
og corpus mammillare verið endurskoðaðar- (en
dýrarannsóknir höfðu reyndar aldrei staðfest hlut-
verk þessa kerfis í minnisstarfsemi) og sterk rök
færð fyrir því, að það hafi ekki verið skemmdir í
hyppocampus, sem valdið hafi minnistruflunum,
heldur hafði verið skorið um leið á taugaþræði er
liggja að og frá gagnaugablaðinu (þ. e. temporal
stem eða albal stalk). Þannig séu minnistruflanir til
komnar vegna þess, að stór hluti af heilaberki er úr
tengslum við aðra hluta heilans. Horel bendir á
rannsókn Victor og al. (1971), þar sem 245 sjúk-
lingar með Wernicke-Korsakoff einkenni eru rann-
sakaðir, þar af 82 krufnir. Þeir fundu að minnis-
truflanir voru frekar tengdar rýrnun í nucleus dor-
salis medialis (magnocellular miðhluta thalamus),
en ekki við rýrnun á corpus mammillare. Samkvæmt
Horel er kerfið, sem veldur axial amnesiu eftirfar-
andi, orðrétt:
„Mín tilgáta er, að hvert svo sem hlutverk hippo-
campus, fornix eða corpus mammillare er, hafi skert
starfsemi þeirra ekki í för mec? sér minnistruflanir.
Einkennin komi öllu heldur vegna truflunar á kerfi
tengdu l. temp. Þetta kerfi er gagnaugahlaSið (heila-
börkur þess) og tengsl hans til og frá viS heilastofn
og kerfum, sem hann er beint tengdur: basal gang-
lia, miSlúuti thalamus og síSan orbital hluti for-
heila,“
Mörg dæmi eru um miklar minnistruflanir vegna
skemmda í miÖhluta thalamus, við ventriculus III
og IV og eins við skemmdir á heilaberki gagnauga-
blaðs.
Þótt erfitt sé á þessu stigi málsins að segja ná-
kvæmlega til um staðsetningu á beilaskemmdum
sem valda svokallaðri axial amnesiu, eru einkennin
sjálf samt sem áður nokkuð skýr. Um er að ræða
nokkurs konar hröðun í að gleyma („l’oubli á me-
sure eða „gradual forgetting“). Hjá sumum sjúkling-
um eru einkennin gróf og greinileg; minnisatriðin
eru gleymd á nokkrum mínútum. Sjúklingur gleymir
máltíð, sem hann var að borða, heimsókn sem hann
fékk o. s. frv. Minnisskerðingin er algjör. í öðrum
tilvikum gleymast hlutirnir hægar. Ef til vill gleymd-
ir að hluta eftir korter, enn meir eftir klukkustund;
sólarhringi síðar algjörlega gleymdir. Þessi hröðun
í að gleyma er í algjörri andstöðu við óskerta skyn-
úrvinnslu og óskert skammtímaminni (eðlilegt digit-
span). Skynstarfsemi sjúklings virðist eðlileg. Hann
getur endurtekið allt að sjö tölur áfram en fimm
mínútum síðar er umræðan og prófunin gleymd.
Þessi einkenni koma ekki fram við skemmdir í
heilaberki.
Minnisírnilanir vegna shcmnttlti í
heilaberhi „Cortical atnnesias“
Skemmdir í hluta af heilaberki, sem ná yfirleitt
til undirliggj andi taugaþráða eða tengsla á milli
hluta hans, breyta ætíð starfrænni hæfni heilans.
Heilabörkurinn er mjög sérhæfður og hegðunar-
truflanir eru mjög mismunandi eftir því hvaða hluti
hans truflast. Ef skemmdir eru á primerum skyn eða
hreyfisvæðum, veldur það skyn- eða hreyfitruflun.
Séu skemmdir hins vegar á tenglasvæðum (associa-
tion areas) eru truflanir gnosiskar, praxiskar og
dysphasiskar. Almenn úrvinnsluhæfni sjúklings er
skert við skemmdir í heilaberki, en skerðingin er
sérhæfð eftir hvaða skynsvið (modality) eða starf-
rænt kerfi er skert. Skemmd í sjónheila truflar sjón-
úrvinnslu en einnig sjónminni. Um leið og eitthvert
sérhæft, starfrænt kerfi truflast í heila er minni þessa
kerfis einnig skert. Ef við lítum nánar7,8’9 á klinisk
einkenni (cortical amnesiu) eins og þau koma í Ijós
við minnisprófanir, kemur eftirfarandi í ljós:
1. Almennt minnkuð úrvinnslugeta. Þessir sjúk-
lingar geta ekki unnið hratt úr né munað upplýs-
ingar, sem koma samtímis úr umhverfi hans. Með
öðrum orðum skammtímaminni þeirra (eða eins og
J. Barbizet orðar það, „mémoire immediate“ er
skert. Þessi skeröing getur verið einskorðuö við eitt-
hvert ákveðið skynsvið (sem reyndar truflar síðan
almenna getu sjúklings), þ. e. heyrn, sjón, hreyfi-
skyn o. s. frv. Þeir þurfa að dvelja við atriði fyrir
atriði í umhverfinu til að skilja og muna.
2. Þrátt fyrir þetta er gleymska á lærða hluti
miklu minni eða alls ekki fyrir hendi (gagnstætt því
40
LÆKNANEMINN