Læknaneminn - 01.12.1978, Blaðsíða 51

sem við á um miðlægar minnistruflanir). Minnis-
atriðin eru lærð hægar, en geymdin er sæmileg,
þegar loks hlutirnir eru lærðir. Minnisskerðing í
þessu tilviki er í beinu hlutfalli við stærð skemmd-
ar. Minnistruflanir geta verið miklar eða litlar eftir
atvikum.
Það sem aðgreinir sérstaklega þessar tvær teg-
undir af minnistruflunum er, að við þá fyrrnefndu
á sér stað hröðun í gleymsku á allri nýrri þekkingu,
en við minnistruflanir tengdum heilabarkarskemmd-
um er minnistruflunin einskorðuð við ákveðið skyn-
svið: parietal skemmd, topografiskt minni, temporal
dominant, verbal minni, occipital, sjónminni o. s.
frv.
Skemmdir í forheila hafa í för með sér sérstakar
tegundir af minnistruflunum, þ. e. forheilaskemmd
hefur ekki síst í för með sér truflun á skipulagi
hegðunar frekar en skynúrvinnslu. Forheila sjúk-
lingar hafa því alveg sérstök einkenni. Námsgeta
þeirra er óregluleg og slæm. Þótt þeir geti lært ein-
falda hluti og öðlast ýmsa hæfni, ná þeir aldrei að
læra hluti sem eru margbrotnir eða flóknir. Þeir
virðast ekki geta í veigamiklum atriðum lært af
reynslunni, þannig að þeir læri það sem skiptir
máli og annað ekki. Einkenni frá forheila (premo-
tor, prefrontal) eru m. a. truflað skipulag hegðun-
ar, minnistruflunin er í þessu tilviki aðeins óhein
og tengd almennu niðurbroti á stjórn hegðunar.
Af framantöldu sést að minnisstarfsemi fer fram
í öllum hlutum heilans, en nokkur sérhæfing á sér
stað. Heilabörkurinn virðist nauðsynlegur fyrir
minnishleðslu (storage), en ýmis miðlæg heilakerfi
virðast nauðsynleg við geymd og upprifjun.
Minnispróf
Við minnisprófun er nauðsynlegt að hafa í huga
almennt ástand sjúklings, og fyrsta stig slíkrar próf-
unar er nákvæmt samtal við hann almenns eðlis.
Tiltölulega slök geta á skammtíma minnisprófi og
eitthvað skert námsgeta ætti að opna augu prófanda
fyrir þeim möguleika, að sjúklingur sé haldinn þung-
lyndi eða eigi við geðræn vandamál að stríða.10
Hins vegar er unnt í slíkum tilvikum, sé um heila-
skemmd að ræða, að sýna fram á ýrnsa aðra skerð-
ingu en á minni, sem þá væri ekki venjulegur fylgi-
fiskur geðrænna vandamála. Þetta sýnir hversu
minnisprófun er aðeins hluti nánari heildarathug-
unar á úrvinnsluhæfni sjúklings, sem minnkar þó
ekki almennt gildi minnisprófunar heldur þvert á
móti.
Til að minnisprófun veiti einhverjar topologiskar
upplýsingar, þarf að prófa sérstaklega aðskilda
þætti eðlilegrar minnisstarfsemi, þ. e. minnishleðslu,
geymd og upprifjun. Eða sérstaklega skammtíma-
minni, áhrif hamlana á það og síðan langtímaminni.
Dæmi um tiltölulega einfalda prófun, sem unnt er
að koma við undir flestum kringumstæðum, er sá
hluti Luriaprófs, sem prófar minni. En nokkrum
slikum verður nú lauslega snarað á íslensku.
1. Athugun á námsgetu (learning)
Sjúklingur er beðinn að læra 8 til 10 orð í ein-
hverri röð. Honum er sagt, að hann geti ekki lært
þau öll í einhverri röð. Honum er sagt, að hann
geti ekki lært þau í einni atrennu og að þau verði
endurtekin síðar. Honum er fengið blýantur og blað
og hann beðinn að skrifa þau orð niður, sem hann
Mynd 1.
Normal
Fjöldi skipta Eðlileg kúrfa. Stirð námskúrfa. Aakin þreyta við nám eftir sem á líður.
LÆKNANEMINN 41