Læknaneminn - 01.12.1978, Blaðsíða 53

3. Röklegt minni
Hér verður látið nægja að segja frá prófi er L. S.
Vygotski kom fyrstur með og kallað er „Pictogram
aðferðin“. Prófið er á eftirfarandi leið: Sjúkl-
ingurinn er beðinn um að læra nokkur orð eða setn-
ingar. Til að auðvelda honum síðan upprifjun er
honum sagt að teikna tákn eða mynd í hvert skipti
sem hann leggur einstakt orð eða setningu á minnið.
Orðin eða setningarnar eru valdar þannig, að ekki
er unnt að teikna þau beint. T. d. soltinn köttur, orð
eins og þróun, hugarburður o. s. frv. Sjúklingur
verður því að velja einhver tákn sem „pictogram“.
Eftir að nokkur orð eða setningar hafa verið lagð-
ar á minnið á þennan hátt, eru sjúklingi sýndar
teikningar sínar og hann beðinn að rifja upp þau
orð eða setningar sem við eiga og hann lagði á
minnið.
Þetta einfalda próf reynir nokkuð alhliða á minn-
isstarfsemi. Sjúklingar með einangraða heila-
skemmd eru í engu frábrugðnir heilbrigðu fólki við
þessa prófun. Þeir geta venjulega notfært sér þessa
minnistækni eins og vera ber til að læra nokkuð
langan orðalista. Sjúklingar sem haldnir eru „axial
amnesiu“ hins vegar geta ekki notfært sér pictogröm
með eðlilegum hætti. Einstaklingar með truflaða
forheilastarfsemi ekki heldur. Teikningarnar ná ekki
að vekja upp umrædd orð heldur ný orð og ótengd
fyrri upptalningu. Þetta próf gefur sérstaklega skýra
vísbendingu hjá geðsjúku og vangefnu fólki, þar
sem rökræn tengsl eru skert.
Þessi Luriapróf eru talin upp hér, ekki til að þeir
sem áhuga hafa á því að prófa minnistruflanir læri
þau utanað, heldur sem vísbending um hvernig
menn geta komið sér upp einföldum prófum, hver á
sinn hátt, en sem reyna á mismunandi starfræn kerfi
heilans. Nauðsynlegt er að menn hafi nokkra æfingu
með slíkar prófanir hjá heilbrigðu fólki, til að þeir
geti séð hversu minnisslóðir eru venjulega styrkar
og eins verður hraðinn við prófunina að vera eðli-
legur. Túlkun þessara qualitatifu prófa kemur með
æfingu og auknu klínisku innsæi.
Flest sálfræðipróf reyna á minni. Ýmis sálfræði-
leg minnispróf eru stöðluð, þannig að unnt er að
koma við tölulegum samanburði á niðurstöðum. A
Wechslergreindarprófi fyrir fullorðna er minnis-
próf, sem reynir helst á skammtímaminni, þ. e. digit
span. Sjúklingur er beðinn um að endurtaka talna-
raðir sem verða smám saman lengri fyrst áfram og
síðan afturábak. Eitt verkefni greindarprófsins er
að prófa nokkur almenn þekkingaratriði, en líta má
á það verkefni sem minnispróf. Þar sem talnaraðir
eru svo oft notaðar til að prófa skammtímaminni,
þá má minnast á eitt slikt afbrigði sem Barbizet hef-
ur notað. Það felst í því, að sjúklingur er beðinn að
endurtaka æ lengri talnaröð, en byrjað er á tveim
tölum og síðan einni bætt við, við rétta endurtekn-
ingu: t. d. 8 - 3, 8 - 3 - 6, 8 - 3 - 6 -1 o. s. frv.
Barbizet prófaði þetta á 88 læknastúdentum og
var meðal niðurstaða 9,06 réttar. Hins vegar var
meðaltalið hjá 51 einstaklingi eldri en 65 ára, 5,87
réttar. Mörg stöðluð próf eru til sem reyna á sjón-
minni, t. d. Benton Visual Retention próf, sem mjög
er vinsælt. Eins eru til stöðluð snertiskyns minnis-
próf (Halsted 1974). Flest þessara stöðluðu prófa
eru amerísk og eru nauðsynleg, þar sem kerfis-
bundin taugasálfræðileg prófun fer fram. En rétt er
að geta þess að þó þessi próf séu stöðluð, leyfa þau
ekki vélræna túlkun niðurstaðna.
Fyrir þá, sem vilja prófa minni sjúklinga við
flestar kringumstæður, er einfaldasta leiðin að koma
sér upp nokkrum prófum í stíl við Luria. Æfa sig
nokkrum sinnum á heilbrigðu fólki og fá þannig
samanburð. En nauðsynleg forsenda slíkrar prófun-
ar er sem fyrr segir að einhverjar hugmyndir séu til
staðar um eðli mannlegrar minnisstarfsemi og
hvernig þessi starfsemi truflast mismunandi eftir
því hvaða úrvinnslukerfi hafa orðið fyrir áfalli.
Lohuorð
Hér á undan hefur verið stiklað á stóru um minni
og gleymsku og síðan heilskemmdir og minnistrufl-
anir. Að lokum voru minnispróf nokkuð rædcl. Við-
fangsefni þessarar greinar befur verið að gefa yfirlit
yfir nokkra skýra drætti sem í ljós hafa komið á
seinni árum við taugasálfræðilegar athuganir á
minnistruflunum. Ýmis þekkt klínisk afbrigði, sem
koma minnistruflunum við, hafa ekki verið rædd.
Má þar nefna skammtíma minnisskerðingu í leiðslu-
afasiu, callosal skemmd, prosapagnonisu og eins
hefur ekki verið rakin sú vitneskja sem fram hefur
Framh. á hls. 45.
LÆKNANEMINN
43