Læknaneminn - 01.03.1981, Blaðsíða 10

hinclra sáöfall og geta þar að auki dregið úr kyn-
þörf með miðlægri verkun.
Þess ber að geta áður en umræðu um lyf er hætt,
að áhrif þeirra á kynsvörun hafa lítið verið rann-
sökuð á vísindalegan hátt, nema þá helst verkun
androgen efna, antikólinergískra og antiadrenergra
efna. Sömuleiðis þarf að hafa í huga, að verkun
lyfja og sjúkdóma, sem hér hefur verið lýst, er ekki
algjör, þannig að meðferð á skertri kynsvörun hjá
einstaklingum, sem falla í þennan flokk, getur borið
árangur.
Sálrœnir þættir í shcrtri hynsvörun
Einkenni skertrar kynsvörunar eru merki um það,
hvernig sársaukafullar tilfinningar og sálarflækjur
geta truflað lífeðlisfræðilega starfsemi líkamans.
Otal kenningar hafa verið settar fram til skýringar
skertri kynsvörun. Meðferð sú, sem lýst verður hér
á eftir, styðst við hugmyndir sálkönnuða, atferlis-
fræði og tjáskiptafræði. Hægt er að skipta sálræn-
um orsökum í þrjá meginflokka: Það eru orsakir,
sem eiga sér uppsprettu í ástarathöfninni sjálfri, or-
sakir, sem eiga sér lengri aðdraganda hjá einstakl-
ingi, og svo vandamál, sem rísa upp í samskiptum
þeirra sem eiga hlut að máli.
A. Til þess að geta notið kynlífs út í æsar, þá þarf
einstaklingurinn að geta gleymt sér í ástarleiknum
og gefið sig honum á vald. Má hann því ekki láta
truflast af ytri eða innri aðstæðum. Skipta má í und-
irþætti þeim þáttum. sem eiga sér upptök í ástar-
leiknum sjálfum, og verða þeir hér raktir.
1. Fyrsta atriðið, sem hér ber að nefna, er sú stað-
reynd, að furðu mörgum láist að beita samfara-
tækni, sem getur leitt til gagnkvæmrar ánægju. Yeld-
ur þessu oft vanþekking á kynlífi og þá jafnframt
hræðsla eða sektarkennd. sem kemur í veg fyrir, að
fólk spyrji eða þreifi sig áfram. Vanþekking á mis-
hraðri kynsvörun karla og kvenna, breytingu á kyn-
svörun karla með hækkandi aldri og jafnvel van-
þekking á eigin líkama og viðbrögðum hans, getur
valdið vandamálum. Eitt hugtak framar öðrum hef-
ur einnig þvælst fyrir mörgum, en það er trúin á
samtímis fullnægingu beggja aðila. Það virðist al-
mannatrú, að þetta sé hin eina rétta kynsvörun.
Staðreyndin er hins vegar sú, að algengara er, að
þetta gerist ekki samtímis. Þó geta báðir aðilar haft
mikla ánægju af kynlífinu, en þá þarf að koma til
bæði þekking á þörfum beggja og þolinmæði. Þessi
vandamál má yfirleitt leysa með fræðslu. Til eru
þeir, sem eru haldnir miklum kvíða og sektarkennd
þegar um kynlíf er að ræða. Forðast þetta fólk
gjarnan allt það, sem gerir kynlíf ánægjulegt, eins
og t. d. kynörvandi forleik. Verður kynlífið gjarnan
einhæft og vélrænt. Fræðslan ein bætir ekki úr þessu,
og er því oft þörf á verulegri meðferð.
2. Kynlífskvíði er til af mörgum orsökum. Hér
verður rætt um þær orsakir, sem má rekja til sam-
faranna sjálfra. Hræðsla við að mistakast er líklega
algengasta orsök vangetu (impótens). Vítahringur
getur síðan myndast þannig að hræðslan við að mis-
takast veldur síðan því, að samfarirnar mistakast,
sem síðan veldur enn meiri kvíða. Hér kemur einnig
stundum til, að mótaðili krefst meir en viðkomandi
getur gefið, og er þá kominn grundvöllur fyrir sama
vítahring. Skylt þessu er það ástand, sem kemur upp
þegar einstaklingur gerir miklar kröfur til sjálfs sín
í kynlífi, þannig að öll athyglin beinist að viðbrögð-
um mótherjans og eigin ánægja verður útundan.
3. Fólk, sem haldið er óöryggi, sömuleiðis fólk,
sem er haldið miklum keppnisanda og þörf fyrir full-
komnun, fylgist oft grannt með eigin aðgerðum og
leggur á þær dóm. Afleiðing þessa í kynlífi verður
oft sú, að viðkomandi tekur fyrst og fremst vits-
munalegan þátt í ástarleiknum og vanrækir þann til-
finningalega, verður áhorfandi, þannig að ánægjan
verður miklu minni en ella. Þetta er svipað því og að
hugsa eingöngu um protein, fitu og kolvetni þegar
maður er að horða vel matreidda nautasteik.
4. Tjáskiptaörðugleikar elskenda draga úr mögu-
leikum á góðu, varanlegu kynlífi. Ein af forsendun-
um fyrir því að geta notið kynlífs, er að geta rætt
eigin þarfir og þarfir hins aðilans opið og fordóma-
laust. Hér er oft misbrestur á. Getur það leitt fljótt
til meiri háttar vandamála, sem þarfnast ýtarlegrar
meðferðar.
B. Orsakir með lengri aðdraganda-sálarflækjur.
Of langt mál yrði að fara yfir allar sálfræðikenning-
ar, sem dregnar hafa verið fram til skýringar kyn-
lífsvandamálum. Þær fylla ótal hækur. En flestar
kenningar, sem nú er stuðst við, má rekja beint eða
óbeint til Freud og þeirra, sem hafa haldið áfram að
8
LÆKNANEMINN