Læknaneminn - 01.03.1981, Blaðsíða 29

inn nú fluttur strax á sjúkrahús. Ef svo er ekki og
flutningur dregst þarf að koma hinum slasaða í ör-
uggt skjól því að við það veðurfar sem hér ríkir geta
menn króknað á skömmum tíma, jafnvel um sumar,
séu þeir ekki varðir fyrir vindi og úrkomu.
Nú er reynt að stilla sársauka eins og kostur er.
Aður er minnst á, að notkun á spelkum við útlima-
hrot minnki sársauka.
Notkun staðdeyfilyfja við meðferð á slysstað er
takmörkuð og fer eftir æfingu viðkomandi læknis.
Þó er tiltölulega einfalt að gera intercostal deyfingu
þegar mörg rif hafa brotnað. Einnig væri hugsanlegt
að gera leiðsludeyfingar á útlimum.
Morfín og skyld lyf eru mjög gagnleg til þess að
stilla sársauka á slysstað. Gefa skal þau í æð þegar
um mikið slys er að ræða tif þess að vera viss um
að þau hafi tilætluð áhrif en ætíð skal gefa þau í
litlum skömmtum í einu og bíða þangað til tilætluð
verkun hefur átt sér stað.
Díazepam er ekki sársaukastillandi lyf en hefur
mjög góða róandi verkun og er ágætt til notkunar
þegar um órólega sjúklinga er að ræða og er þá gef-
ið hægt í æð.
Ketamín er stuttverkandi svæfingalyf sem nota
má bæði með inndælingu í vöðva og æð. í litlum
skömmtum verkar það sársaukastillandi en einnig
virðist það ákjósanlegt ef svæfa þyrfti hinn slas-
aða svo sem þegar menn klemmast illa í bílslysum
eða á annan hátt eða ef gera þyrfti aflimun. Bar-
bitursýrulyf mætti líka nota en meiri hætta er á því
að magainnihald renni ofan í lungu þar sem reflex-
ar í koki slævast meira en við notkun ketamíns.
Glaðloft hefur mjög góð verkjastillandi áhrif og
er mikið notað í helmingsblöndu með súrefni t. d.
við fæðingar. I Bretlandi hefur glaðlofti og súrefni
verið blandað í sama geymi og kallast blandan En-
tonox. Þessi blanda er nú notuð í flestum sjúkrabíl-
um þar í landi og þykir hafa gefist mjög vel og má
nota það hjá flestum slösuðum nema þegar um er
að ræða höfuðslys, lélega meðvitund eða loftbrjóst.
Súrefnið í blöndunni hefur einnig góð áhrif á sjúkl-
inga með vasoconstriction og lágt hjartaútfall. Þyk-
ir það einnig hafa gefist vel við flutning sjúklinga
með kransæðastíflu. Virðist full ástæða til að þessi
blanda verði tekin í notkun hér á landi í sambandi
við meðferð og flutning slasaðra og bráðveikra. Er
þessu hér með komið á framfæri við viðkomandi að-
ila.
Reynt er að undirbúa flutning hins slasaða sem
vandlegast, sérlega ef um langan veg er að fara, því
að þrengsli eru mikil í mörgum sjúkrabílum og
sjúkraflugvélum. Setja skal vökva upp hjá hinum
slasaða og lagfæra ástand blóðrásarkerfis eins og
hægt er. Súrefni er notað eftir því sem aðstæður
gefa tilefni til. Reynt er að láta hinn slasaða losna
við þvag og hafa hægðir áður en lagt er af stað. Við
alvarleg höfuðslys þarf að setja niður barkaslöngu
ef liægt er og hinn slasaði hyperventileraður til þess
að minnka þrýsting í höfuðkúpu. Áður hefur verið
minnst á nauðsyn þess að halda hinum slasaða þurr-
um og heitum.
nÓPSLYS
Viðbúnaður og aðgerðir vegna hópslysa er efni í
sérstaka grein en hér verður aðeins minnst á örfá
aðalatriði.
Erfitt getur verið að skilgreina hvað sé hópslys
oghafa sumir miðað við ákveðinn fjölda manna sem
slasast, en oftast er skilgreiningin sú að hópslys sé
þegar hinn venjulegi viðbúnaður á hverjum stað
nægir ekki til þess að leysa vandann.
Hér á landi eru víða til áætlanir hvernig skuli
bregðast við vegna meiriháttar slysa og náttúruham-
fara og er slíkt skipulag á vegum Almannavarna rík-
isins. Þá hafa flest sjúkrahús sínar eigin neyðar-
áætlanir.
Þegar um hópslys er að ræða er það lögregla á
hverjum stað sem hefur með yfirstjórn að gera. Þeg-
ar læknir kemur á vettvang ætti hann að segja til
sín strax, þannig að sem best samstarf takist með
honum og þeim sem stjórnar aðgerðum. Gera má ráð
fyrir að við slíkar aðstæður séu björgunarsveitir
komnar á vettvang. Meðlimir þeirra hafa flestir feng-
ið þjálfun í fyrstu hjálp og sjúkraflutningum og
gegna því mikilvægum störfum á slysstað. Hlutverk
læknisins er að vera þeim og stjórnanda til ráðu-
neytis og stuðnings. Idann þarf að gera sér grein fyr-
ir fjölda hinna slösuðu og hvers eðlis áverkamir eru.
Hann veitir einnig fyrstu hjálp eftir því sem hann
getur við komið. Hann reynir að komast í talsam-
band við sjúkrahús sem fyrst til að gefa upplýsingar
LÆKNANEMINN
27