Læknaneminn - 01.04.2005, Blaðsíða 60

Læknishjálp, mannúð og mannréttindi í hertekinni Palestínu
aðstæður. Það var dr. Mustafa Barghouthi sem tók á móti viður-
kenningunni sem forseti UPMRC frá upphafi, en hann átti eftir
að koma til íslands ári síðar.
Félagið Ísland-Palestína var stofnað 29. nóvember 1987,
10 dögum áður en Intifada braust út. En það var ekki fyrr en að
loknum Oslóar-árunum svokölluðu, þegar Intifada hin síðari
upphófst í lok september 2000, að félagið skilaði fyrsta framlag-
inu til UPMRC en frá þeim tíma hafa Læknishjálparnefndirnar
verið helsti samstarfsaðili félagsins. Þá var hafist handa um
neyðarsöfnun til hjálparstarfs á herteknu svæðunum. f apríl 2002
fóru svo fyrstu sjálfboðaliðarnir til Palestínu en síðan hafa yfir 40
slíkar ferðir verið farnar er staðið hafa frá einni viku upp í þrjá
mánuði. Fæstir sjálfþoðaliðanna hafa haft nokkurn bakgrunn
sem heilbrigðisstarfsmenn en sumir hafa haft kunnáttu og
einhverja reynslu í skyndihjálp. Um hefur verið að ræða fólk á
aldinum 20 til 67 ára með ýmsa starfsreynslu og einn þátttak-
andi í sjálfþoðaferð var nýfermdur sonur undirritaðs.
Hlutverk sjálfboðaliða
Hvert hefur þá verið hlutverk sjálfboðaliðanna? Koma okkar var
svar við ákalli um að koma og vera til vitnis um hvað ísraelsher
og hernámið væri að gera íbúunum. Það eitt, að koma á vett-
vang og sýna þessu fólki, sem liðið hefur undan langvinnara og
grimmara hernámi en sögur fara af á síðari tímum, sýna því með
viðveru sinni að meðbræðrum úti í heimi stendur ekki á sama,
þjónar tilgangi. Sjálfboðaliðarnir hafa starfað með bráðaþjónust-
unni og þá einkum á sjúkrabílum innan borga og bæja og eins í
ferðum hreyfanlegu heilsugæslustöðvanna (mobile clinics). Það
hefur þótt veita sjúkrabílum vissa vernd að vera með útlendinga
um borð þegar komið er að varðstöðvum og vegatálmum hers-
ins. Aðrir hafa tekið þátt í starfi með börnum og ungmennum,
enn aðrir með bændum við uppskerustörf, einkum í sambandi
við ólífutínslu og þá ekki síst að freista þess að verja þá með
viðveru sinni fyrir árásum hers og landtökufólks. Hlutverki sjálf-
boðaliðanna lýkur ekki við heimkomu. Þá er komið að vitnis-
burðinum, frásögnum af þessari sérstöku reynslu í skólum og
klúbbum, greinum og viðtölum í fjölmiðlum sem sýna áhuga á
málinu og stundum þátttöku í starfi Félagsins Ísland-Palestína.
Hlúð að gamalli konu sem orðið hefur fyrir táragasi hersins
Margir sjálfboðaliðanna hefðu óskað sér að ráða yfir meiri
kunnáttu á sviði skyndihjálpar, bráðalækninga, heilsugæslu,
almennra lækninga og hjúkrunar. Ekki vegna þess að þess hafi
verið krafist en aðstæður kalla oft á slíkt. Á hinn bóginn hefur
mér oft verið hugsað til þess hversu mikið gagn íslenskur læknir
geti haft af því að dvelja um hríð og taka þátt í heilsugæslu og
starfi sjúkrahúsa við þessar aðstæður. Þarna er óhemju mikla og
dýrmæta reynslu að hafa.
Gúmmíkúlur, sneiðmyndatæki og æðaskurðlækningar
Þess ber að geta að bæði almenn menntun og háskólamenntun
hafa verið á háu stigi meðal Palestínumanna og í sjálfu sér ekki
verið vöntun á læknismenntuðu fólki svo dæmi sé nefnt. Hins
vegar hef ég oft rekið mig á alvarlegar eyður þegar kemur að
sérfræðimenntun. í fyrstu ferðum mínum árin 1990 og 1992
kom ég á sjúkrahús á Gaza þar sem tekið var á móti straumi af
særðu fólki á öllum aldri. Fjölmargir höfðu orðið fyrir gúmmík-
úlum hersins sem átti að sýna mildileg tök hernámsliðsins á frið-
sömum mótmælum íbúanna. Gallinn var hins vegar sá að
gúmmíkúlurnar eru ekki saklaus leikföng sem skoppa til og frá
heldur gúmmíhúðaðar stálkúlur sem valda meiri mjúkvefja-
skemmdum en venjulegar byssukúlur.
í kviðarholi og heila valda þessar gúmmíkúlur skurðlæknum
oft miklum vanda. Hvað varðar kviðarholið er eðlilega oft um lífs-
hættulegar blæðingar að ræða og þá er umfram allt þörf á
æðaskurðlækni. Á sjúkrahúsinu sem tók á móti flestum særðum
var ekki einn einasti æðaskurðlæknir. Almennir skurðlæknar
gerðu sitt besta. Ég minnist þess að þarna dvaldi um skeið
bandarískur æðaskurðlæknir sem fylgt hafði konu sinni, banda-
rískum gyðingi sem var við mannfræðirannsóknir á Gazaströnd.
Á tiltölulega stuttum tíma tókst honum að bjarga mörgu manns-
lífinu og um leið að kenna frá sér og 1992 varð ég vitni að tilviki
þar sem tilsögn hans og leiðbeiningar til kollega gerðu kleift að
bjarga mannslífi löngu eftir að hann var farinn.
Ég minnist þess einnig frá sama tíma á Vesturbakkanum í
Nablus, stærstu borginni norðan Jerúsalem, að þar var komið
sneiðmyndatæki af ágætri gerð. Nablus þjónar sennilega allt að
hálfrar milljónar manna svæði þegar kemur að ýmislegri
sérhæfðri þjónustu. Tækið góða kom hins vegar að takmörk-
uðum notum. Enginn sérfræðingur á staðnum hafði kunnáttu til
að nýta það. Sá kom frá Ramallah eða Jerúsalem og þá
einungis hluta dags einu sinni eða tvisvar í viku, þegar aðstæður
leyfðu, það er þegar hernámsliðinu þóknaðist að hleypa honum
í gegn.
Frændur vorir að starfi í flóttamannabúðum
Sjálfboðastarf íslendinga á þessum slóðum byrjaði miklu seinna
en Norðmanna og Svía svo einhverjar þjóðir séu nefndar af þeim
fjölmörgu sem látið hafa hjálparstörf til sín taka. Ég varð strax var
við Norðmenn og Svía í minni fyrstu ferð og hef haldið áfram að
rekast á lækna frá frændþjóðum okkar að ýmsum störfum á
herteknu svæðunum. í nýlegri ferð til Gaza rakst ég á þrjá
norska lækna, þar á meðal taugaskurðlækni en líka geðlækni
sem var fyrst og fremst í eftirlitshlutverki og áfallahjálp gagnvart
þeim Norðmönnum sem þarna voru við hjálparstörf. Systursam-
LÆKNANEMINN
2005