Úrval - 01.03.1976, Síða 50

48
ORVAL
eygir: „Hvers vegna hefurðu þessar
kótilettur þarna?”
,,Það er ofur skiljanlegt,” svaraði
litli maðurinn með snúna yfírskegg-
ið. ,,Eg elska konuna mína, og ég
elska lambakótilettur. Hér hef ég
hvort tveggja í einu. Fullkomið sam-
ræmi.”
Allt í' einu varð það, sem hann
hafði verið að vinna að alla sína ævi,
sér til ánægju og hugarhægðar, það
sem stórborgin talaði um. Einn
morguninn kom leigubíll upp á
Broadway. Dali hafði farið höndum
um hann Hann hafði komið fyrir á
honum vatnsslöngum með úðurum
og lét vatn sprautast úr, svo minnti á
regn. í aftursæti bílsins var trúverðug
eftirmynd Kólumbusar, og bar hún
skilti, sem á stóð: ,,Ég er kominn
aftur.” Allt þetta dró fólkið þangað,
sem Dali hélt sýningu sína, og verkin
seldust.
Með trúðsbrögðum sínum dró Dali
auðvitað athygli fólksins að iistaverk-
um sínum — listaverkum, sem
sérfræðingarnir jöfnuðu við gömlu,
flæmsku meistarana, svo sem Jan Van
Eyck. Á þeim tíma fengu meistararn-
ir fram ákveðna litatóna með því að
mála fyrst þunnt lag með olíulit og
láta það þorna, mála síðan annað lag
nægilega þunnt til þess að fyrri
liturinn kæmi ögn í gegn, og síðan
koll af kolli, þar til rétta blænum var
náð. Dali hefur einnig notað þessa
tækni.
Það, sem Dali sýnir, er jafn
frumlegt eins og litameðferðin er
hefðbundin. Myndamótíf hans eru
svo óraunveruleg, að þau falla ekki
undir lög tíma, rúms eða þyngdar.
Vasaúr lafir fram af borði eins og
ofþroskaður Camembert-ostur, en
virðist þó svo raunverulegt, að það
geti sem hægast mælt tímann upp á
mínútu. Líkami Krists er eins og laus
frá krossinum, þó verður ekki betur
séð en að hann sé negldur á hann.
Hvað táknar þetta allt? Sumir
gagnrýnendur svara því til, að ,,Dali
sé að reyna að gera draumana
áþreifanlega,” — og það er trúlega
ekkert lakara svar en hvert annað.
Það er tilgangslaust að spyrja Dali
sjálfan, nema maður vilji fá svar í stíl
við Camembert-vasaúr.
Hvernig, sem á allt er litið, er saga
Dalis ein furðulegasta ævisaga okkar
tíma. Hann svalt á fjórða áratugnum,
en er margmilljóneri núna — og
sennilega þekktasti myndlistarmaður
heimsins. Á fyrstu Parísarsýningunni
hans var hæsta verð á mynd 85.500
krónur (umreiknað eftir gengi þýð-
ingardags). Það er ekki langt síðan að
Dali-málverk var selt í New York fyrir
48 milljónir króna (eftir sama gengi).
Myndir hans, sem raunar má sumar
hverjar að minnsta kosti telja fyrir-
rennara nútímalistar eins og op, pop
og skynlistar, eru nú til sýnis í 41
opinberu listasafni, og í mörgum
virtum einkasöfnum. í september
1974 opnaði spánska stjórnin safn,
sem helgar sig eingöngu list Dalis.
Önnur þvílík stofnun var þegar til í
Clcveland í Ohio.