Goðasteinn - 01.06.1974, Side 97

Goðasteinn - 01.06.1974, Side 97
ég með öllu sannfróður um upphaf þeirra. Vestur-íslendingurinn, Soffanías Thorkelsson, segir í bók sinni Ferðahugleiðingar, sem út kom í Winnipeg 1944 (Fyrra bindi, bls. 237-238) eftir sögn Guðrúnar systur sinnar, að Þorkell faðir þeirra á Ytri-Másstöðum í Svarfaðardal hafi verið búinn að finna hleypiklakkana upp um 1885. Nokkur föng eru fyrir hendi um útbreiðslu þeirra og mis- munandi gerðir af hleypilokum, en hér skal aðeins að því vikið, að 1914 barst klyfberi með hleypiklökkum austan úr Hornafirði að Holti undir Eyjafjöllum. Eftir honum smíðaði Sigurjón Magn- ússon bóndi í Hvammi fyrstu hleypiklakkana á klyfbera í Rangár- vallasýslu og fann þá upp nýja gerð af loku eða snerli ofan á hreyfanlegu spangirnar. Frá Sigurjóni barst þessi nýja gerð klyf- bera út um allt héraðið, þótt raunar hittust þar heimili allt til loka lestaferða, sem aðeins notuðu gömlu, ójárnuðu klyfberana. Byggðasafnið í Skógum á einn klyfbera með hleypiklökkum Sigurjóns í Hvammi. Ártalið 1916 er á boganum og táknar smíði hleypiklakkanna. Klyfberinn sjálfur var með tréklökkum í byrjun. Sigurþór Ólafsson á Gaddstöðum á Rangárvöllum var nafn- frægur smiður hjá Rangæingum á fyrri hluta þessarar aldar. Hann smíðaði klyfbera með járnboga og föstum járnklökkum. Náðu þeir nnokkurri útbreiðslu. Sýnishorn þeirra er í Skógasafni, væntanlega út búi Boga Thorarensen í Kirkjubæ. Laust eftir 1940 voru smíðaðir klyfberar með járnboga og hleypiklökkum í bú Skúla Thorarensen á Geldingalæk á Rangárvöllum, og er það lokagerð klyfbera í 1100 ára sögu þeirra hér á landi. Klyfberarnir munu hafa verið smíðaðir í járnsmiðju á Selfossi. Einn þeirra er í Skógasafni. Ekki verður með öllu gengið framhjá viðgerðum klyfbera. Laskaðir klyfberar voru treystir með járnspöngum. Naglar voru reknir með lausum klökkum, og algengt var að negla troðna skeifu neðan við losaralega klakka, ofan á bogann. Bogabönd fylgja síðasta skeiði klyfbera á Suðurlandi. 1 þau var hnýtt heizlistaumum í heybandslest. Taglhnýting fylgdi lengstaf lestaflutningi Sunnlendinga. Merkingar klyfbera eru eitt merkasta atriðið í sögu þeirra. Forn siður virðist að letra ártöl á klyfberaboga. Til skamms tíma Goðasteinn 95

x

Goðasteinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Goðasteinn
https://timarit.is/publication/1897

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.