Mímir - 01.06.1981, Page 83

un er dæmi um. í lokin er enn klifað á
hreysti kappans:
Hún [vinnukona í Hjálmholti] sá Sigurð hoppa
jafnfætis af heygarðsveggnum yfir á fjósvegginn
með járnin á fótum og sinn ábætismeis undir
hvorri hendi, sumir segja tvo undir hvorri hendi.
Raunar var fjósveggurinn nálægt því helmingi
lægri en heygarðsveggurinn; en sundið á milli
þeirra var líka hjer um bil 8 álna breytt [ca. 4,80
m]. Er þetta til marks um atgjörvi Sigurðar. Er
hann og talinn fremstur þeirra bræðra bæði að
afli og fimleik, þó allir væri þeir afburðamenn.
(225)
Mörg önnur frækileg stökk Sigurðar eru
tilgreind í sögunni, og fæst jafnótrúleg og
þau sem hér hafa verið tekin sem dæmi.
Ekki er meiningin að draga í efa að hann hafi
verið góður í fótunum, enda víst erfitt um
vik. Hitt er öllu bitastæðara að munnmælin,
og þá einnig sagan, ganga mikið útá það að
klifa á hinu líkamlega atgervi sakamannsins.
Er þetta eiginlega eini þátturinn í lýsingu
hans sem virkileg áhersla er lögð á, en það
tengir hann óneitanlega við Gretti Ásmund-
arson og aðra ,,kappa“ Islendingasagna. Þar
koma einnig önnur atriði til sem renna enn
frekari stoðum undir slíkan samanburð.
2. Hin gæfusnauða hetja.
Mikilvægt atriði í Grettlu er ógæfuhug-
mvndin3). Hún tengist Gretti og verður n. k.
leiðarminni í sögunni. Skömmu fvrir vendi-
punkt hennar, viðureignina við Glám. lætur
Tökull Rárðarson eftirfarandi orð falla um
Gretti þevar hann sér að fundum þeirra
Gláms og hans verður ekki afstýrt: „Sé ek
nú, at eigi tjáir at letia þik, en satt er þat,
sem mælt er, at sitt er hvárt, gæfa eða gorvig-
leikr“ (Grettis saga 1936:117). Þessi um-
mæli, sem hér birtast í mynd orðskviðar,
kristalla þá ógæfuhugmynd sem klifað er á
í sögunni. Það vill svo skemmtilega til að
svipað orðalag er viðhaft í sögu Brynjúlfs,
og þá að sjálfsögðu um Sigurð. Frásögnin
er á þessa leið:
Á laugardaginn fyrir hvítasunnu kom það til
orSa í Múla, að enginn mundi sá, er „klifrað gæti
upp í laupinn hans Krumma“- Sigurður lagði fátt
til. En á hvítasunnumorgun kom hann snemma
til Pórðar, og kastaði hrafnsungunum dauðum
fyrir fætur hans. Pórði brá illa við, og sagði við
hann á þá leið: „Nú sje jeg það, að þú hefir
minni gæfu en gjörfuleik, og ekki vil jeg hafa
þig hjer eftirleiðis“. (101—2)
Þó frásagnirnar séu ólíkar eiga þær það sam-
eiginlegt að í þeim báðum verður kraftadella
söguhetjunnar og sókn hennar í „hreysti-
verk“ tilefni hliðstæðra ummæla. Auk þess
er ekki laust við að frásögn Brynjúlfs minni
á meðferð Grettis á fiðurfé föður síns.
Þetta eina dæmi væri þó lítils virði ef ekki
kæmi fleira til. I sögu Brvnjúlfs er alls ekki
klifað á ógæfuhugmyndinni. Hún er þó nefnd
a. m. k. einu sinni enn, og kemur þá fvrir
í samhengi sem minnir ekki svo lítið á
Grettlu. Þegar Grettir fær á sig það vafa-
sama orð að hann hafi gerst brennuvargur
í Noregi er honum boðið að hreinsa sig með
sktrslu. Ókennilegur piltungur gerir at í hon-
um við bað tækifæri svo Gretti verður skan-
fátt og lemur hann, en skírslan ónýtist. I
kiölfarið fvlgir eftirfarandi klausa: ..„Mikill
ógæfumaðr ertu, Grettir“, sagði konungr,
..er nú skvldi eigi skírslan fram fara, svá sem
nú var allt til búit, ok mun eigi hægt at gera
við ógæfu þinni“.“ (Grettis saga 1936:133—
4). Forsaga bessa máls var annars þannig að
Grettir ætlaði að gera félögum sínum þann
greiða að sækja þeim eld. en til þess varð
hann að leggja sig í mikla hættu, a. m. k. ef
mið er tekið af ,,venjulegum“ manni. Þetta
góðverk snérist honum síðan til ógæfu. í
sögu Brynjúlfs er síðan að finna sögn sem
um margt er keimlík þessari frásögn allri:
Sú sögn hefur gengið, að á ferðinni [þ. e. þegar
Sigurður var fluttur út til Koben] hafi þeir
hreppt stórveður, hafi þá eitthvað gengið úr lagi
fram á „bugspjótinu“, en skipstjóri hafi hikað
við að senda nokkurn af skipverjum þangað, því
sá mundi hafa bana, er færi, og engu að borgn-
ara. Hafi Sigurður þá boðizt til að reyna þetta,
og sagt, að þeir væri farnir, hvort sem væri. Hafi
81