Mímir - 01.06.1981, Síða 96

við guðina á nokkurn hátt að heimurinn sé
eins og hann er.
Pað hversu fjarlægð sögumanns er mikil
og sjóndeildarhringur hans víður bregður því
birtu yfir efnið. Sinn þátt í þessari birtu á
líka sú tilhneiging söguhöfundar að leggja
megináherslu á fagrar lýsingar en ekki á það
að koma siðferðilegum sjónarmiðum á fram-
færi. Þessu er gerólíkt farið í Bjólfskviðu.
Eins og áður er getið er áherslan þar ekki á
dýrð einstaklingsins, eins og í Ilionskviðu og
heimildunum um Sigurð, heldur á skyldum
hetjunnar við þjóðfélagið. Sögumaður er ekki
hlutlaus áhorfandi, heldur hefur hann per-
sónulegar áhyggjur af því sem á sér stað og
stendur atburðunum nær og gerir athuga-
semdir við þá líkt og áhyggjufullur frétta-
maður, sem reynir að vekja athygli á aðsteðj-
andi ógnum. Um þetta segir Michael Alex-
ander í formála sínum að Bjólfskviðu:
„. . . it is clear that the world of men is set in a
cosmic timescale from the Creation to the des-
truction of human societies, and in a mythologi-
cal, metaphysical and perhaps theological scale of
beings and of moral values.“
,,. . . the whole life of the pepole and of man-
kind is involved in the struggle of the hero-king
against the dragon. Besides, Beowulf is not an
irresponsible single-hero romance — it is very
much concerned with social ethics.“
,,. • . the poet . . . cannot be said to attain the
impersonality of the Homeric voice. Nor can it
be said simply, as Aristotle said of Homer, that
the poet ‘leaves the stage to his personages‘.“7)
Ólíkt Hómer, hirðir sögumaður Bjólfs-
kviðu ekkert um að lýsa fegurð heimsins.
Sviðsmyndir hans eru þröngar og í stað lík-
inga Hómers eru komnar vísanir til annarra
sagna, sem stöðugt verka sem fyrirboðar um
ill örlög. Þessar vísanir eiga ekki hvað minnst-
an þátt í því að skapa þann skugga sem hvíl-
ir yfir veröld Bjólfskviðu.
Myndmál virðist og ráða miklu um það
hvort ,,birta“ eða ,,skuggi“ er yfir hetjun-
um. Áður er getið um líkingar Hómers, sem
verka á þann hátt að þær setja atburðina
inn í „bjarta“ og víðfeðma heimsmynd. En í
Bjólfskviðu virðist „metonymisk málnotkun“
ráða miklu um þrengingu sviðsins og það
hversu skuggalegar sviðsmyndirnar eru. Varla
er rúm til að fara nánar út í þetta atriði hér,
þótt forvitnilegt gæti verið að athuga það
betur, en látið nægja að sýna dæmi um sviðs-
lýsingu þar sem „metonymisk málnotkun“
skiptir miklu, og sem er um margt dæmigerð
fyrir Bjólfskviðu:
,,It was then that this monster, who, moved by spite
against human kind, had caused so much harm
— so feuding with God — found at last
that flesh and bone were to fail him in the end;
for Hygelac’s great-hearted kinsman
had him by the hand; and hateful to each
was the breath of the other.
A breach in the giant
flesh — frame showed then, shoulder — muscles
sprang apart, there was a snabbing of tendons,
bone-locks burst. To Beowulf the glory
of this fight was granted: Grendel’s lot
to flee the slopes fen-ward with flagging heart,
to a den where he knew there could be no relief,
no refuge for a life at its very last stage,
whose surrender-day had dawned. The Danish hopes
in this fatal fight had found their answer.“8)
í þessari umfjöllun um „birtu“ hafa verið
tekin dæmi af Bjólfi og Akkilíesi. Sigurður
verður því miður eilítið útundan, en það er
m.a. vegna þess að í ekki lengri ritgerð er
varla nokkur leið að gera öllum heimildum
sem um hann fjalla skil hvað þetta varðar.
Þó skal hér birt eitt dæmi um býsna víða og
fagra sviðsmynd úr Eddukvæðum, þ.e. úr
ræðu igðanna í Fáfnismálum:
„Liggja til Gjúka
grænar brautir,
fram vísa sköp
fólklíðöndum.
Par hefir dýr konungr
dóttur alna.
Pá muntu, Sigurður,
mundi kaupa.
Salur er á háu
Hindarfjalli,
allur er hann utan
eldi sveipinn,
þann hafa horskir
halir um görvan
úr ódökkum
Ógnar ljóma.
Veit eg á fjalli
fólkvitur sofa,
og leikur yfir
lindar voði“8)
94