Skógræktarritið - 15.10.2000, Qupperneq 11

bæta landinu það sem af því var
tekið.
Aldamótakynslóðin síðasta,
sú sem fyrst fékk að takast á
við íslensk mál á eigin ábyrgð,
taldi það eitt höfuðverkefni sitt
að hefja landgræðslu og skóg-
rækt á íslandi. Það er engin til-
viljun. Og það var heldur engin
tilviljun að skáld aldamótanna,
eins og Guðmundur skólaskáld,
Þorsteinn Gíslason, Einar
Benediktsson og Hannes
Hafstein ortu allir um ísland viði
vaxið og höfðu þá fyrir sér orð
Ara fróða.
Einar, eldhuginn mikli, sá fyrir
sér hvernig mætti virkja voldug
fallvötn landsins og vinna áburð
úr lofti til að græða upp landið.
Hann orðaði það svo:
„Og frjómögn lofts má draga
að blómi og björk
já, búning hitans snfða
úr jökuls klæðum."
Og í hinu fræga aldamótaljóði
Hannesar Hafstein, sem hann
yrkir í árslok 1900 segir, að sú
komi tíð, að menning vaxi f lundi
nýrra skóga. Þar setur hann skóg-
rækt við hlið hugsjóna eins og
þeirra, að verslunin færist inn f
landið, fossar séu virkjaðir, at-
vinnulff vélvætt og svo framvegis.
Tuttugasta öldin varð öld réttind-
anna á íslandi. Það var fyrst þá,
eftir tæplega 11 alda búsetu að
erlendir menn hættu að draga í
efa að við værum einfær um að
fara með okkar mál. Þá eignuð-
umst við fyrst endanlega landið
og miðin.
En við höfum ekki bara eignast
landið - það eignarhald er gagn-
kvæmt eins og skáldið minnir á
þegar það segir:
„En þú átt að muna
alla tilveruna
að þetta land á þig."
En skyldur okkar við landið
verða ekki dregnar af þröngum
íhaldssjónarmiðum. Það eru ekki
nægjanleg rök ein og sér fyrir
skógrækt að landið hafi verið
viði vaxið milli fjalls og fjöru, þá
þeir Ingólfur Arnarson staðfest-
ust hér. Enda eru viðbótarrökin
mörg og góð. Þau eru í fyrsta
lagi, að hér geta vel verið skil-
yrði fyrir nytjaskógi. Þótt landið
sé vissulega harðbýlt og mis-
viðrasamt, er það feikistórt á
mælikvarða Evrópuþjóða. Mörg
svæði á íslandi eru til þess fallin
að rækta þar nytjaskóg, þar sem
afrakstur á hvern ferkílómetra
verður ef til vill ekki eins mikill
og annars staðar í álfunni, en
þarf ekki heldur að verða svo
mikill, því að þrátt fyrir allt er
þetta besti landnýtingarkostur-
inn á þessum svæðum. í öðru
lagi styður skógur á íslandi land-
græðslu og aðra ræktun, því að
hann bindur landið og bætir
jarðveg. Það veitir viðkvæmum
jurtum skjól fyrir veðrum og
vindum. Þriðja sjónarmiðið er
fagurfræðilegt. Það er, að landið
sé blátt áfram fallegra, sé það
viði vaxið.
Við íslendingar eigum nóg af
hrikalegum fjöllum, jöklum og
berangri. En við eigum ekki nóg af
grænu skóglendi, sem setur nota-
legan svip á umhverfið, mildar
ásýnd landsins, sem getur stund-
um verið fullhryssingsleg. Það,
sem gerir landið fallegt, er sam-
leikur hvítra jökla, blárra fjalla,
grænna grunda, tærra vatna og
síðast, en ekki síst, skóganna. Tré
eru í íslensku landslagi eins og
krydd f mat, - það, sem ræður úr-
slitum um, að heildarsamræmi
sé, jafnvægi á milli margra ólíkra
þátta. Fegurð er ekki síst fólg-
in í hæfilegum hlutföllum, og til
þess að tryggja þau er skógur
nauðsynlegur. Skógur hækkar
hitafar svo vel mælanlegt er og
hlýtur það að vega nokkuð f þess-
ari umræðu.
Sjálfur tel ég, að eitt sjónar-
mið í viðbót sé mikilvægt.
Skógrækt getur ekki aðeins verið
ábatasöm, nauðsynleg til stuðn-
ings öðrum gróðri og fegurðar-
auki. Hún er líka tilgangur í
sjálfum sér. Sjálfur hef ég átt
margar mínar bestu stundir við
skógrækt nærri sumarbústað,
sem við hjónin eigum. Ég veit
fátt skemmtilegra en að sjá
smám saman verka minna stað,
finna líf spretta og stækka fyrir
atbeina okkar hjóna. Ein hrísla
er gróðursett, tvær, þrjár, fjórar,
margar fleiri og allt virðist það
harla brotakennt og brösugt og
oftar en ekki endalaus von-
brigði. En einn góðan veðurdag
er allt í einu kominn dálítill
lundur, sem maður, vegna
heilbrigðs skorts á lítillæti, kall-
ar skóg. í skógrækt á íslandi
finnur sköpunarþörf mannsins
sér viðspyrnu, sem er hæfilega
erfið til eflingar, en ekki svo erf-
ið að hann missi móðinn. Það er
umhugsunarefni, að orðin
„gróði" og „gróður" eru sam-
stofna. Bæði þessi orð vísa til
þess, að hlutir geti vaxið og
dafnað, meira geti orðið til úr
minna. Sköpun nýrra verðmæta,
ekki tilfærsla gamalla verðmæta,
er öllum ávinningur. Hið sama
er að segja um gróður jarðar.
Þegar við hlúum að honum,
erum við að skapa eitthvað nýtt.
Það færir okkur þess vegna gleði
og lífsfyllingu. Við finnum kröft-
um okkar farveg í jákvæðu starfi,
við sjáum eitthvað gott af okkur
leiða. Sköpunarmáttur og sköp-
unarþörf mannsins snúa ekki
aðeins að rekstri fyrirtækja,
heldur að sífelldri viðleitni til að
bæta, prýða og fegra umhverfi
okkar. Skógrækt er umfram allt
sköpun. Þetta eru sterkustu rök-
in í mínum huga fyrir skógrækt
og það er þess vegna, sem ég lít
svo á að það sé mikið sæmdar-
heiti fyrir sérhvern mann, að
kallast skógræktarmaður.
SKÓGRÆKTARRITIÐ 2000
9