Skógræktarritið - 15.10.2014, Blaðsíða 19

SKÓGRÆKTARRITIÐ 2014 17
Kort danskra landmælingamanna af Arnarholti
Árið 1910 unnu danskir landmælingamenn við land-
mælingar í Stafholtstungum. Það er langt í frá eina
verk þeirra hér á landi, því dönsku landmælingamenn-
irnir unnu hér mikið afrek í því að gera nákvæmt
landmælinganet og kortaútgáfu af Íslandi á árunum
1900 til 1940, en það er önnur saga. Kortið sem þeir
teiknuðu af Arnarholti og Hlöðutúni hefur varðveist.
Gróðursetningin er merkt inn á kortið með örnefninu
Lundur (með stórum staf ). Hægt er að nálgast kortið
á vef Landmælinga Íslands4.
Umhirða um trén til síðustu ára
Eins og fram kom í lýsingu Einars Helgasonar hér að
framan var hugsað vel um trén í Lundinum. Hann
var víggirtur sem merkir að gaddavír var notaður í
girðinguna, en notkun á gaddavír hófst snemma á
20. öldinni. En mennirnir stjórna ekki veðrinu. Frosta-
veturinn 1918 fór illa með Lundinn og við höfum
eftir Önnu Brynjólfsdóttur að mörg tré hafi drepist
en komið upp af sömu rót. Af þeim trjám sem voru
gróðursett í upphafi eru enn í Lundinum barrfellir,
sem við nú köllum lerki, reyniviður og birki en ekkert
bólar á fjallafurunni.
Ábúendur í Arnarholti hugsuðu vel um Lundinn og
hlúðu að trjánum. Haft er eftir Torfa Hjartarsyni, syni
Hjartar og Ragnheiðar sem tóku við Arnarholti eftir
Sigurð Þórðarson, að hann hafi gróðursett í Lundinn
„í staðinn fyrir það sem drapst”. Ekki er vitað hvaða
trjátegundir. Ábúendur eftir Hjört og Ragnheiði, þau
Guðmundur og Anna, Sævar og Sólveig, héldu ávallt
við girðingunni kringum Lundinn en eftir að lausa-
ganga búfjár var ekki lengur viðhöfð í Arnarholti var
girðingin fjarlægð. Trjánum í Lundinum hefur fækkað
vegna þess að lerki hefur brotnað í snörpum vindum.
Nokkrar myndir eru til úr Lundinum frá fyrri tíð. Torfi
Hjartarson frá Arnarholti, síðar tollstjóri, tók mynd af
Lundinum laust fyrir 1930 (6. mynd). Á myndinni sjást
lerkitré og maður stendur á milli trjánna. Kletturinn í
miðjunni og sá sem er fjærst heitir Valsholuklettur.
Erfitt er að átta sig á hvort Tré ársins 2014 sést á mynd-
inni en það gæti verið það sem ber hæst yfir Valsholu-
kletti. Það stemmir nokkurn veginn við klettana sem
sjást í bakgrunni á myndinni. Ekki er lengur hægt að
taka mynd frá sama stað þannig að klettarnir sjáist
vegna þess að tré byrgja útsýni. 7. mynd er tekin
haustið 2014 og á henni sést Tré ársins 2014 og
Valsholuklettur. Ljóst er hvað trén hafa vaxið mikið.
Hvers vegna?
Reynum að setja okkur í spor Sigurðar sýslumanns.
Hvers vegna lagði hann út í að rækta skóg á Íslandi
og hvers vegna hafði hann svona mikla trú á því að
það væri hægt? Ástæður þess geta verið margar.
Hann hefur kynnst skógum á námsárunum í Dan-
mörku, mikil vakning var á Íslandi í upphafi aldar-
innar að klæða landið skógi, sbr. einkunnarorð
Ungmennahreyfingarinnar „Ræktun lýðs og lands“,
fyrstu lögin um skógrækt eru frá 1907 og líklegt er að
Sigurður hafi þekkt fólk sem ræktaði trjáplöntur og
þannig haft kost á að fá tré til gróðursetningar.
Hver sem megin ástæðan hefur verið fyrir því að
Sigurður lagði út í þetta fyrirtæki er ljóst að tilraunin
heppnaðist, þótt það hafi tekið meira en 100 ár að
henni væri veitt athygli. Nú stendur í Lundinum
minnisvarði um að hugsjónir manna fyrir meira en
öld gengu upp, Lundurinn er minnisvarði um að láta
skal reyna á hugmyndir en ekki gefast upp.
Höfundur: LAUFEY B. HANNESDÓTTIR
6. mynd. Lundurinn í Arnarholti laust fyrir 1930. Mynd: Torfi Hjartarson 7. mynd. Tré ársins 2014 og Valsholuklettur til hægri.
Heimildir
1. Brynjólfur Guðbrandsson bóndi að Hlöðutúni - minning. 1959. Morgunblaðið, 08.09.1959. Bls. 16.
2. C. E. Flensborg. 1906. Islands Skovsag 1905. Tidsskrift for Skovvæsen Bd. XVIII, B., København.
3. Einar Helgason. 1910. Garðrækt í Borgarfirði. Freyr Mánaðarrit um landbúnað, þjóðhagsfræði og verzlun. VII. Nr. 12: 136-137.
4. Generalstabens topografiske Afdeling. 1910. Arnarholt í Stafholtstungum. Mælikvarði 1:1000. Hæðarmismunur 5 m, hæðarlínur í m.
Mælt 1910. Generalstabens topografiske Afdeling. Af vefsíðu Landmælinga Íslands: http://atlas.lmi.is/islandskort-dana/b%C3%A6
jarteikningar/kortin_1200/B35L038.jpg.
5. Sigurður Þórðarson, sýslumaður. 1932. Morgunblaðið, 26.10.1932. Bls. 2.